Veteranen bij Market Garden-herdenking: ‘Nog denk ik erover na of ik doden had kunnen voorkomen’
Veteraan John Coates (94) ziet het nog precies voor zich, alsof het een actiefilm is: de oversteek van de Waal bij Nijmegen op 20 september 1944. Gisteren werd die uiterst riskante actie herdacht.
Het was indrukwekkend en heroïsch, maar ook waanzinnig gevaarlijk. Op 20 september 1944 steken 260 soldaten in canvasbootjes de Waal bij Nijmegen over, als onderdeel van operatie Market Garden. Die oversteek werd gisteren gedurende de officiële herdenking nagebootst, in bijzijn van de Amerikaan John Coates (94) en een handvol andere hoogbejaarde Amerikaanse veteranen.
“Een rookgordijn moest er destijds voor zorgen dat de geallieerden verdekt naar de overkant konden komen. Maar de wind blies de rook weg en daardoor waren hun boten duidelijk te zien. Net als vandaag”, zegt Coates. De paratroepers konden zich nauwelijks verweren in de opvouwbare, open bootjes. “Er waren niet eens genoeg peddels, sommigen gebruikten de kolf van hun geweer als peddel”, vertelt Coates. Vanaf Lent vielen de Duitsers aan. Een aantal bootjes zonk, machinegeweervuur en granaatscherven kostten 48 soldaten het leven en tientallen anderen raakten gewond.
82ste Airborne Divisie
De ‘crossing’ staat bekend als een van de heldhaftigste acties tijdens de Tweede Wereldoorlog en was onderdeel van Market Garden. Doel was om de bruggen over de Maas, Waal en Rijn in handen te krijgen. De parachutisten van de 82ste Airborne Divisie werden boven Groesbeek en Beek gedropt. Zij moesten Nijmegen bevrijden en de Waalbrug en Spoorbrug veroveren om vervolgens snel door te gaan naar Arnhem.
“Ik landde in Beek, vlakbij de Duitse grens, in een suikerbietenakker”, vertelt Coates. Hij maakte als hospik deel uit van het 508ste Parachute Infantry Regiment. Van daar gingen ze richting Nijmegen. Er werd zwaar gevochten, in de stad vielen burgerslachtoffers. Coates herinnert zich dat Nijmegenaren toch massaal naar buiten kwamen toen ze naar de bruggen trokken. “Ik maakte me zorgen, want het leek me veel te gevaarlijk om buiten te zijn. Ze waren ons dankbaar.”
Eenmaal bij de Waal wisten de soldaten nauwelijks wat hen te wachten stond. “We hadden geen idee wat er ging gebeuren, we wisten wel dat het nodig was om vanaf de noordkant de bruggen in te nemen en de Duitse troepen te isoleren.” Het regiment van Coates zag de strijd vanaf de wal, hij kon weinig doen. “De slachtoffers waren aan de overkant.”
Er was niemand anders
Na de herovering kwam hij daar wel. “We hebben later gewonden verzorgd en ook doden weggehaald. Dat laatste was niet onze taak, maar er was niemand anders.” Na vier uur felle strijd kregen de geallieerden de bruggen in handen. Nijmegen werd bevrijd, maar mede door de opgelopen vertraging mislukte operatie Market Garden. Tot het einde van de oorlog bleef Nijmegen een gevaarlijke frontstad, waar nog honderden doden vielen.
Coates is vaker terug geweest in de regio. “Het is mooi om te zien hoe de Nederlanders hun land hebben opgebouwd na de oorlog. Er was zoveel verwoest. Dat doet me nog altijd veel.” Hij is blij dat hij nog een keer bij de herdenking was. Gisteren kregen hij en twee andere veteranen uit 1944 de Orange Lanyard, een militaire onderscheiding, voor hun deelname aan de strijd. “Ik heb geen trauma’s, maar ik blijf er altijd aan denken. Zeker op een dag als vandaag denk ik: wat hadden we beter kunnen doen? Wat had ik beter kunnen doen om te voorkomen dat er zoveel slachtoffers vielen?”
Herdenkingsfestiviteiten in Nijmegen
Zaterdag trekt een grote Sunset March door Nijmegen. Al bijna vijf jaar loopt er elke avond een oud-militair in trage mars over de brug over de Waal, ‘De oversteek’, tegelijk met het ontsteken van de 48 lantaarnpalen die symbool staan voor de 48 gesneuvelde soldaten. Voor de Sunset March hebben zich zo’n 1500 belangstellenden aangemeld. Zondag trekt een stoet historische voertuigen en soldaten vanuit Veghel via Grave en Groesbeek naar Nijmegen. Ook vindt dit weekend een herdenkingsfestival plaast naast de brug, Beleef de oversteek.
75 jaar bevrijding
Het is 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd. Stapje voor stapje veroverden de geallieerden Nederland, tot de capitulatie. Trouw laat de komende maanden mensen aan het woord die in 1944 en 1945 de bevrijding van de Duitse bezetters zelf hebben meegemaakt. Op deze website verzamelen we deze verhalen.
Lees ook:Jan Loos maakte de slag om Arnhem in alle hevigheid mee: Ik hoor die stervende Duitser nog roepen
‘Er lag een aantal gesneuvelde Duitsers op een grasveld. Ik vond het niet erg om te zien. Ik vond het zelfs hartstikke interessant. Je leerde in de oorlog: de enige goeie Duitser is een dooie Duitser. Dit was dus goed.’