Miljardair David Koch dirigeerde de Republikeinen verder naar rechts

Met de dood van miljardair David Koch (79) verliest conservatief Amerika een van zijn drijvende krachten en grote financiers. „Wij rouwen om de dood van een held”, schreef zijn familie in een persverklaring. Koch vocht al tientallen jaren tegen prostaatkanker, maar waar hij precies aan is overleden werd niet bekendgemaakt.

Met zijn oudere broer Charles gaf David Koch (spreek uit: kook) niet alleen leiding aan het familiebedrijf Koch Industries, maar deelde hij ook de politieke visie die ze actief zouden verspreiden via organisaties als de Americans for Prosperity Foundation. Hij was „in wezen een libertariër”, zei hij zelf in 2014 in een interview voor ABC News. In de Amerikaanse context betekent dat: tegen overheidsbemoeienis. En dat is precies wat de Koch-broers met hun geld hebben bestreden, zowel de bemoeienis van de Obama-regering als die van Trump. In een straatinterviewtje uit 2011 vatte David Koch samen wat een goede overheid in zijn ogen diende te doen: „Flink snijden in uitgaven en in regelgeving.”

Als jongste van vier broers werd David in 1940 in Wichita, Kansas, geboren in een rijke familie. Hij was deel van een tweeling en bokste als jochie met tweelingbroer Bill hun conflicten uit, op aanmoediging van hun vader. Vader Fred Koch was rijk geworden met een olieraffinaderij en toen hij stierf bij een jachtpartij in 1967 werden de broers gezamenlijk eigenaar van het bedrijf. Binnen vijftien jaar ontstond een conflict tussen de broers, waarbij David de kant van Charles koos en zij de andere twee uitkochten. Door de verleiding van een beursgang te weerstaan, hebben Charles en David altijd controle over hun bedrijf gehouden en een fortuin verzameld dat in 2016 werd becijferd op 84 miljard dollar voor hen beiden, meer dan dat van Microsoft-oprichter Bill Gates.

Lees ook Naar rechts, naar rechts, en nog verder naar... ...rechts

Olielobby

Hun vooral uit de olie-industrie afkomstige rijkdom zetten de broers in voor conservatieve politici zoals Bob Dole, de Republikeinse tegenstander van Bill Clinton in 1996, voor de rechtervleugel van de Republikeinse Partij – de Tea Party die in 2009 opkwam. Meer recent deden ze dat voor de Freedom Caucus in het Huis van Afgevaardigden, erfgenamen van de Tea Party.

Volgens het dit jaar verschenen boek Kochland van journalist Christopher Leonard beschouwden de Koch-broers Republikeinen als hun belangrijkste tegenstanders. „Het probleem is niet de Democratische Partij. Die doet wat je van Democraten kunt verwachten. Ons probleem is de Republikeinse Partij. Wij moeten de Republikeinen laten handelen als Republikeinen.” De Koch-broers wilden de Republikeinen verder naar rechts dirigeren, naar een partij die zou pleiten voor een extreem kleine overheid.

Onder de radar

Tot 2010 bleven de politieke activiteiten van Koch Industries vrijwel geheel onder de radar – tot groot genoegen van met name Charles, die zelden of nooit in de openbaarheid verscheen. In dat jaar ‘ontdekten’ journalisten de reikwijdte van hun invloed en verschenen artikelen over de lobby van de broers. Volgens onderzoek van milieuorganisatie Greenpeace heeft Koch Industries tussen 1986 en 2017 bijna 150 miljoen dollar geschonken aan groepen die ontkennen dat het klimaat verandert door toedoen van de mens. In 2008, toen Obama de Democratische presidentskandidaat was, voerden de Koch-broers volgens Leonard hun lobby-uitgaven flink op.

In 2015 maakte Charles bekend dat hun netwerk van plan was 900 miljoen dollar te besteden aan de Republikeinse presidentscampagne. Ze wedden daarbij op vijf paarden in de voorverkiezing: Jeb Bush, Ted Cruz, Marco Rubio, Rand Paul en Scott Walker. Ze zouden het allemaal afleggen tegen Donald Trump, die de Koch-broers beschouwden als een nationalistische populist. Toen president Trump in 2017 het zorgplan van zijn voorganger Obama wilde vervangen door een eigen overheidssysteem, torpedeerde de rechtervleugel van zijn eigen partij Trumps wet. Daarbij werden ze gesteund door flinke donaties van de Koch-broers, die onder meer bussen met demonstranten naar Washington betaalden.

Behalve als conservatieve activist was David Koch bekend om zijn filantropische vrijgevigheid. Verschillende musea, kunstinstellingen en universiteiten hebben geprofiteerd van grote giften, zoals de 100 miljoen dollar die hij aan het New York State Theater schonk in 2007. Waarbij The New York Times aantekende dat de som een half procent van Koch’s fortuin beliep.