‘Sonja L. gaf ons de vernederingen die ze zelf heeft meegemaakt’

“Ik vond het fantastisch,” zegt Yuri Moesman. “Dat klinkt misschien raar, maar Sonja heeft het er zelf naar gemaakt. Ze heeft mij en anderen in Villa Anderz vernederd en bestolen. Dat ze nu in de rechtbank met haar mond vol tanden zit en allerlei psychologische problemen blijkt te hebben, geeft mij het gevoel: nou snap je ook wat je ons hebt aangedaan.”

Moesman (Amsterdam, 1980) keek vanaf de publieke tribune tijdens de eerste van drie zittingsdagen voor de meervoudige kamer. Andere ex-cliënten van Villa Anderz zagen de zaak via een live-verbinding in een aangrenzende rechtszaal. Tijdens de pauzes zagen twee bewakers erop toe dat de slachtoffers hun voormalige woonbegeleider L. niet aanvielen. Ze hoefden niet in actie te komen.

Cariben

Moesman zelf was onderwerp in de rechtszaak. Zijn vakantie naar Curaçao kwam aan de orde. Moesman was met Sonja L. (Heerhugowaard, 1976) en haar toenmalige partner Kirsten ruim twee weken naar de Cariben geweest. “Het was verschrikkelijk,” zegt Moesman. “Sonja had een villa voor ons drieën gehuurd, maar zij en haar vriendin hebben me de hele vakantie volkomen genegeerd. Ik heb wel de hele vakantie betaald. Dat kostte me 11.000 euro.”

Dat Moesman het liet gebeuren, past bij het beeld van mensen met een verstandelijke beperking. Ze zijn doorgaans eenvoudig te beïnvloeden. L. en haar handlanger Janine W. deden alles om de groep met vijftien cliënten naar hun hand te zetten, aldus de slachtoffers.

Zo maakten ze zich schuldig aan systematische mishandeling en psychologische vernedering. L. schold, greep cliënten vast en dwong hen samen met W. naar ‘Die Welle’ (de golf) te kijken. Die Duitse film gaat over een leraar die een schoolklas psychologisch manipuleert, wat leidt tot volgzaam gedrag en verafgoding van de leraar. “Een film over Hitler-achtige groepsmechanismen,” aldus de rechtbank.

L. ontkende de aantijgingen niet. Ze besefte dat haar gedrag destijds - de zaak speelde tussen 2009 en 2013 - niet door de beugel kon, maar ze overzag simpelweg niet wat ze bij anderen teweegbracht, zei ze in tranen. Als verklaring gaf ze haar eigen, vernederende jeugdervaringen. “Bij mij ging het thuis vroeger ook zo. Ik weet wat angst is.”

Die lezing werd knikkend ontvangen door Moesman. “Sonja gaf ons de vernederingen die ze zelf heeft meegemaakt. Dat deed ze om zichzelf beter te voelen, ten koste van ons.”

Diefstal

Na haar vertrek bij Cordaan, de zorginstelling waaronder de inmiddels opgeheven Villa Anderz viel, kreeg L. ernstige psychologische klachten. Ze wilde zich suïcideren en lijdt volgens een forensisch psycholoog aan de aandachtstoornis ADD en aan een borderlinepersoonlijkheidsstoornis. L. werkte nog kortstondig in de zorg - ze gaf als vrijwilliger conversatieles, maar is inmiddels aan de slag als medewerker groenvoorziening.

Ook de diefstal van zo’n 250.000 euro kwam aan de orde. L. had zichzelf tegen alle regels in toegang verschaft tot de bankrekeningen van cliënten. Met dat geld zei ze een geldpot te beheren, waaruit ze gemeenschappelijke uitjes betaalde, maar ook drugs en alcohol voor de cliënten. Ze gaf toe zelf geld uit de pot te hebben genomen.

“Het is een ongelofelijke teringzooi geworden, maar ik was niet bezig om cliënten leeg te trekken,” zei L., die met het ontvreemde geld boodschappen voor zichzelf deed, en tankte. “Al snap ik dat het er wel zo heeft uitgezien.”

L. stal als kind al geld van haar ouders, als een soort compensatie voor het gebrek aan erkenning, zei ze. Waarom ze ook geld stal van de verstandelijk beperkten, kon ze niet uitleggen.

De inkomsten van Moesman gingen rechtstreeks naar de rekening van L., die soms maandenlang niet hoefde te pinnen en volgens de politie 2000 euro per maand extra binnenkreeg van de cliënten. “Sonja heeft ongeveer 45.000 euro van me afgenomen,” aldus Moesman. “Van Cordaan heb ik slechts 28.000 teruggekregen.”

Zwak, onzichtbaar ­management

De Amsterdamse zorginstelling, door de Inspectie voor Gezondheidszorg beticht van zwak, onzichtbaar ­management, slechte dossieroverdracht en onderschatting van afgegeven signalen, heeft lang geprobeerd de financiële afwikkeling van de zaak buiten de rechtbank te houden. Cordaan is geen verdachte in de strafzaak. Mogelijk volgt na de strafzaak een civiele procedure tegen de zorginstelling over schadevergoedingen voor de cliënten van Villa Anderz.

Janine W., de handlanger van Sonja L., is geen verdachte meer. Zij is eerder al veroordeeld tot een taakstraf.

Donderdag maken de slachtoffers gebruik van hun spreekrecht. Later komt het Openbaar Ministerie met de strafeis.