Ordinair gebekvecht Oekraïense presidentskandidaten in een stadion: ‘Klopt het dat u nog steeds snoep verkoopt in Rusland?’
In het – niet erg volle – stadion van Kiev stonden ze tegenover elkaar. De komiek Zelenski en de zittende leider Porosjenko. Hun debat werd een potje heen en weer schelden. Zondag kiest Oekraïne wie president wordt.
‘Oligarchenmarionet!’ De president van Oekraïne schreeuwt het uit. Woedend kijkt hij naar de man naast hem op een podium in het Olympisch Stadion van Kiev. ‘Snoepjesinpakker’, sneert de man terug, verwijzend naar het chocolade-imperium van de president. De paar duizend mensen op het veld joelen een beetje.
Dit is het finale debat van de Oekraïense presidentsverkiezingen. Een van beide mannen op het podium, zittend president Petro Porosjenko of tv-komiek Volodymyr Zelenski, krijgt zondag de leiding over een land in oorlog. Maar over de toekomst van Oekraïne gaat het vrijdagavond niet in het enige debat van de campagne.
Zelenski leest ‘vragen van het volk’ op van een blaadje. ‘Hoe kan het dat Oekraïne nog steeds een van de armste landen van Europa is? Klopt het dat u nog steeds snoep verkoopt in Rusland? Waarom is de oorlog nog niet afgelopen?’
Porosjenko gaat kort in op de vragen. ‘Als u aan het front geweest zou zijn, dan had u die vragen niet gehad.’ En dan opende hij het vuur weer. ‘Meneer Zelenski, we weten nog steeds niks van uw plannen.’
Eigenlijk verwachtte niemand in Oekraïne nog een inhoudelijk debat na de bizarre verkiezingscampagne van de afgelopen weken. De wapenfeiten: een filmpje van de zittend president waarin de komiek doodgereden wordt door een vrachtwagen; een telefonisch tv-gesprek waarin de komiek de hoorn op de haak gooit als Porosjenko nog aan het praten is.
Verplassen
De strijd ontaardde letterlijk in een wedstrijd verplassen toen Porosjenko inging op Zelenski’s uitdaging tot alcohol- en drugstests in dopinglaboratoria: Oekraïners keken via een rechtstreekse tv-uitzending toe hoe hun twee presidentskandidaten bloed lieten afnemen en in een buisje urineerden.
‘Iedereen is knettergek geworden’, kopte het enige onafhankelijke weekblad Novoje Vremja onthutst.
De lage opkomst in het stadion suggereerde dat de bevolking de show zat is. Het veld met toeschouwers stroomde al leeg voor het debat voorbij was, als in de tweede helft van een slechte voetbalwedstrijd.
Het debat dat nooit een debat werd was de laatste kans voor Porosjenko om een achterstand goed te maken die onoverbrugbaar lijkt: hij staat in de laatste peilingen op 27 procent tegen 73 procent voor de tv-komiek.
De president probeerde de komiek neer te zetten als een mannetje van Moskou. Billboards van de zittend president tonen de verkiezingen al langer als een bokswedstrijd tegen het Kremlin: links op de billboards het gelaat van Porosjenko, tegenover hem niet Zelenski, maar de Russische president Vladimir Poetin. ‘Het belangrijkste is om het land niet te verliezen’, leest de meest dramatische poster.
Krim bevrijden
Bewijzen voor een band tussen Zelenski en het Kremlin zijn er niet. Net als Porosjenko belooft Zelenski de provincies in het oosten en de Krim te bevrijden van pro-Russische separatisten en Moskouse troepen. De oligarch achter Zelenski, Ihor Kolomojski, deelde premies uit van 10 duizend dollar voor het vangen van een pro-Russische separatist.
Wel verschilt Zelenski’s Ruslandbeleid van dat van Porosjenko. De president belooft de Krim te heroveren op Rusland; de komiek zegt dat zo’n optie pas in zicht komt na ‘een machtswisseling in Moskou’. Soft standpunt, zeggen de aanhangers van Porosjenko. Realistisch, zeggen Zelenski’s fans.
Moskou heeft voorkeur voor een Oekraïense president zonder politieke ervaring. Drie dagen voor de verkiezingen gaven de Russen Porosjenko een klap in het gezicht door de export van steenkool en olie naar Oekraïne te staken. Vrijdag deed president Poetin via een Russische pion in Oekraïne vast een aanbod aan Zelenski om de problemen samen op te lossen: hij kan op bezoek komen in Moskou om te onderhandelen over vrede in het oosten en goedkope olie voor Oekraïne.
Maar de spindoctors van de Russische regering lijken niet aan de knoppen te zitten als bij eerdere Oekraïense verkiezingen. Hun lievelingskandidaat, Joeri Bojko die in Moskou een royaal onthaal kreeg van premier Medvedev, werd nipt uitgeschakeld in de eerste ronde.
Van Russische beïnvloedingscampagnes is ook geen teken geweest, ondanks angst daarvoor in Oekraïne. Een groep mediaonderzoekers concludeerde enkele uren voor het debat: het waren vooral de kandidaten zelf die Oekraïners geen kans gaven om de programma’s te leren kennen.