Moet Amsterdam banden met omstreden Huawei verbreken?
Moet Amsterdam de banden met het omstreden Chinese telecombedrijf Huawei verbreken? Lastig, want het bedrijf is cruciaal voor de digitale ambities van de hoofdstad.
Henk van Raan kan niets anders doen dan op de handen zitten. De technologietopman van de Johan Cruijff Arena zegt 'angstvallig' te wachten op een oordeel van de overheid over het Chinese telecombedrijf Huawei. Dat wordt er internationaal van verdacht verlengstuk te zijn van de spionerende Chinese regering. Maar Huawei is ook cruciaal bij de ambitie om het stadion en het Arenagebied voor het EK voetbal van 2020 van 5G-internet te voorzien.
Die opvolger van het huidige mobiele netwerk kan niet alleen digitaal snoepgoed - van livebeelden tot actuele route-informatie - tegelijkertijd naar de smartphones van tienduizenden bezoekers sturen, maar ook beveiligingscamera's, communicatieapparatuur, drones en zelfrijdende voertuigen onderling verbinden. Politie, gemeente en Arena kunnen zo bezoekersstromen in de gaten houden om opstoppingen, rellen en erger te voorkomen.
Onzichtbare 'achterdeurtjes'
De plannen liggen nu noodgedwongen stil. "We willen nú de stap van proeven naar product maken," zegt Van Raan, "om volgend jaar bij Euro 2020 operationeel te zijn. We waren het liefst al van start gegaan. Maar we kunnen ons niet committeren aan partijen zolang er geen standpunt van de overheid is over Huawei. We wachten op duidelijkheid."
Die moet zowel van het rijk als de gemeente komen. "Amsterdam is niet alleen onze partner in dit project maar ook onze aandeelhouder." Bovendien is de gemeente verantwoordelijk voor de openbare veiligheid en elektronische toepassingen in openbaar gebied.
De internationale ophef over Huawei raakt precies aan de toepassingen van 5G in Amsterdam. "Met het netwerk dat we opzetten, verzamelen we een grote stroom privacygevoelige data van bezoekers," zegt Van Raan, "maar ook van politie en overheid. Dat moet veilig zijn."
En daar zit het probleem. Vanwege de nauwe banden tussen de Chinese overheid en haar bedrijfsleven en de cruciale rol die netwerkapparatuur van Huawei in de wereld speelt, kan niet worden uitgesloten dat diens apparatuur onzichtbare 'achterdeurtjes' bevat waarmee China gevoelige communicatie kan opvangen.
Sinds president Trump apparatuur van Huawei heeft verboden voor overheidsgebruik, heeft een toenemend aantal regeringen netwerkapparatuur van Chinese makelij in de ban gedaan. Zowel Navo als EU hebben zorgen over mogelijke spionage via het Chinese bedrijf.
We kunnen ons niet vastleggen zolang er geen duidelijkheid van de overheid is over Huawei
De Nederlandse overheid weifelt, ondanks de groeiende druk om Chinese techbedrijven aan de kant te schuiven. Jesse Klaver van GroenLinks pleitte onlangs al voor het verbreken van de banden met Huawei en twee recente Kamermoties hebben de regering tot actie gemaand.
Nederland worstelt
De overheid worstelt zichtbaar met de zondeval van het bedrijf, dat tot voor kort innig werd omarmd. April vorig jaar nog gaf premier Rutte Huawei een prijs vanwege diens investeringen in Nederland. Afgelopen donderdag nam verantwoordelijk staatssecretaris Mona Keijzer een 5G-stappenplan in ontvangst, mede ondertekend door Huawei.
Maar niks doen is geen optie. Alle overheidscommunicatie verloopt via netwerken die gebruik kunnen maken van Huawei-apparatuur en de Belastingdienst laat zijn servers op Chinese apparatuur draaien.
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid doet nu onderzoek naar de risico's rondom het bedrijf. Voor de zomer moet daarover meer duidelijkheid zijn. Amsterdam probeert haar relatie met Huawei inmiddels te bagatelliseren.
"Wij werken helemaal niet samen met Huawei," zegt een woordvoerder van wethouder Touria Meliani (ICT). Daar denkt, naast de Arena, ook het bedrijf anders over. "Huawei waardeert de samenwerking met de gemeente Amsterdam erg," zegt een woordvoerder.
En oktober 2014 ondertekenden burgemeester Eberhard van der Laan en wethouder Kajsa Ollongren (Economie) in China een vijfjarige samenwerkingsovereenkomst met de toenmalige topman van Huawei om 'de connectiviteit in de stad verder te ontwikkelen'.
"Amsterdam zal een goede partner zijn voor de technologische oplossingen van Huawei," aldus Van der Laan destijds. "Deze overeenkomst is een belangrijke stap in de realisatie van een veilige, energie-efficiënte en toegankelijke stad." Volgens de gemeente is het daarbij gebleven.
Amsterdam zal de relatie met Huawei ook niet op voorhand verbreken, aldus de wethouder. "Als uit Den Haag blijkt dat we niet met bedrijven kunnen samenwerken, dan zullen we dat volgen. Maar er is nu niets dat ons tegenhoudt."
'Uitsluiten lost niks op'
Huawei ontkent alle aantijgingen en wijst erop dat achterdeurtjes of spionageactiviteiten nooit zijn aangetoond. "Het uitsluiten van partijen zorgt niet voor meer veiligheid," zegt de woordvoerder van Huawei Nederland. "We hebben er alle vertrouwen in dat er een op feiten gebaseerd rapport naar voren zal komen."
Voor De Johan Cruijf Arena blijft het afwachten. Het wil graag door met de Chinezen; afgelopen november nog verlengde de stadionuitbater het al vijf jaar lopende technologiecontract. Of Huawei nu wel of geen spionnenhulp is, de digitale ambities van het stadion worden sowieso door het oponthoud getroffen. "Maar bij EK 2020 móeten we live zijn," zegt technologietopman Van Raan, "dat zijn we verplicht."
Ban op Huawei
'Tien miljoen Nederlanders' komen volgens Huawei dagelijks in contact met producten van de Chinezen. Of dat nu smartphones zijn - Huawei is hier nummer drie - via internetapparatuur of het feit dat belletjes via zendmasten gaan die van Huaweihardware is voorzien. Het bedrijf, dat ook co-sponsor is van Ajax en jaarlijks UvA-studenten naar China haalt, heeft hier, onder meer in Zuidoost, 650 mensen werken.
Een Huaweiban zal grote gevolgen hebben voor de digitale ambities van Nederland. Het bedrijf is de grootste leverancier van netwerkapparatuur ter wereld. Met onder meer Siemens, Ericsson en Nokia zijn er betrouwbare alternatieven, maar met de dit jaar op stoom rakende uitrol van 5G-netwerken in de wereld, is de vraag naar apparatuur onverzadigbaar.
Bovendien hangt aan de meeste Nederlandse telecommasten nu al apparatuur van Huawei. Een ban betekent dat de netwerken nieuw aangelegd moeten worden. Deze week liet KPN dan ook weten dat het bedrijf 'ondanks actuele ontwikkelingen', Huawei niet wil uitsluiten.