‘De nieuwe generatie bidt niet meer voor regen’

Pas de negende keer dat William Kamkwamba de film over zijn leven zag, zat hij naast zijn familie en de bewoners van Wimbe, Malawi. Eerder bekeek hij de film in bioscoopzalen in Berlijn en de Verenigde Staten. In het agrarische dorp, waar Kamkwamba de helft van het jaar nog te vinden is, vond de jeugd plaats van de nu 31-jarige uitvinder, wiens levensverhaal sinds 1 maart op Netflix te zien is.

In The Boy Who Harnessed the Wind zien we hoe Kamkwamba, gespeeld door Maxwell Simba, als kind radio’s voor dorpsgenoten repareert. Als zijn ouders niet in staat zijn om 80 dollar per jaar voor school te betalen, gaat hij stiekem doorleren in de bibliotheek. Tijdens de hongersnood, hij is dan dertien, bouwt hij met de dynamo van zijn vaders fiets en spullen van de vuilnisbelt een windturbine. Daarmee voorziet hij zijn dorp van elektriciteit.

Wat we niet zien is wat er later nog gebeurt: nadat een journalist over hem schrijft wordt hij in 2007 uitgenodigd voor een TED-talk in Tanzania. Twee jaar later zit hij bij The Daily Show. In 2014 studeert hij af aan Dartmouth College in New Hampshire. Zes maanden per jaar woont hij in Chapel Hill, North Carolina, waar hij voor een organisatie werkt die wereldwijd digitaal onderwijs levert.

De Brits-Nigeriaanse acteur Chiwetel Ejiofor, bekend van zijn rol als Solomon Northup in 12 Years a Slave, regisseerde de film – zijn eerste – en speelt Kamkwamba’s vader. De Senegalese actrice Aïssa Maïga speelt zijn moeder. Ook Joseph Marcell, bekend als butler Geoffrey in de The Fresh Prince of Bel-Air, is te zien in de film.

Tien jaar geleden schreef William Kamkwamba samen met Guardian-journalist Bryan Mealer het gelijknamige boek over zijn leven. „Mensen die het toen niet konden lezen kunnen het verhaal nu alsnog meekrijgen”, vertelt de uitvinder telefonisch vanuit Malawi, waar hij een innovatiecentrum aan het opzetten is voor jonge mensen die net als hij ideeën hebben voor de landbouwsector.

Hoe was het om uw leven op Netflix te zien?

„Een dubbel gevoel: aan de ene kant fantastisch, aan de andere kant best zwaar. Ik word herinnerd aan hoe moeilijk ik het in die tijd had. Dat vervelende gevoel dat ik tijdens de hongersnood had, komt dan steeds terug. Andere momenten zijn juist weer fijn om te ervaren: de lol die ik als jongetje beleefde met vrienden en vooral het moment dat ik de molen bouw. Dan is het hele dorp blij.”

Zijn er ook delen in de film die niet overeenkomen met uw realiteit?

„Alles wat je in de film ziet is echt gebeurd. Dat huis was echt het huis waarin ik opgroeide. Die school was mijn school. Het is een samengeperste versie van een periode die een paar jaar duurt. Het boek van 300 bladzijden is verfilmd tot twee uur. Alles heeft écht plaatsgevonden.”

Ook het moment dat uw vader bidt voor regen en uw moeder boos wordt omdat ze elkaar hadden beloofd niet zoals hun voorouders te leven?

„Ook dát is echt gebeurd. De nieuwe generatie bidt niet meer voor regen, dat was iets van vroeger. Uit wanhoop deed hij het toch. Geen regen betekende geen eten.”

Er was kritiek op het feit dat hij als Britse Nigeriaan de cultuur van Malawi niet zou begrijpen.

„Ik zag dit niet als probleem. Hij heeft zich erin verdiept, is eerst een aantal keer bij de dorpsbewoners langsgegaan, heeft alle belangrijke mensen ontmoet. De cast heeft Chichewa geleerd, de taal die we hier spreken. Terwijl ze aan het draaien waren, kregen ze taaltraining.

Lees ook over natuurgeweld in zuidelijk Afrika ‘Cycloon Idai is een humanitaire ramp’

„Toen mijn vader de film zag was hij hier heel erg van onder de indruk. En misschien is de regisseur in het Verenigd Koninkrijk opgegroeid, maar hij is óók een Afrikaan. Dat staat ergens voor. De landen liggen ver uit elkaar, maar er zijn gelijkenissen tussen de twee culturen. Bijvoorbeeld: de jongen die mij speelt in de film pakt met zijn linkerhand zijn rechteroor vast, over zijn hoofd. Zo bepaalden ze vroeger in Malawi of iemand oud genoeg was om naar school te gaan. In Nigeria deden ze dat ook.”

Kende u de regisseur van de film vanwege zijn rol in 12 Years a Slave?

„Nee, ik had hem ver daarvoor al ontmoet, in 2010, een jaar nadat het boek uitkwam. Hij zei toen al dat hij het een belangrijk verhaal vond dat verfilmd moest worden.”

Heeft u veel tijd doorgebracht met Maxwell Simba, de jongen die de rol van u als tiener speelt?

„Ik heb hem tijdens het filmen ontmoet, hij is een zeer goede artiest. Ik wilde hem niet opleggen hoe hij moest spelen, maar vrij laten in zijn versie van mij. Ik herken mijzelf in het personage.”

Netflix wil zich meer richten op het Afrikaanse publiek.

„Ik vind dat een goede ontwikkeling. Er zijn hier zo veel belangrijke films en verhalen die de wereld nog niet kent, niet alleen in Malawi, maar ook op de rest van het continent. De meeste verhalen die internationaal het nieuws halen, zijn helaas beperkt.”