Brede coalities in fusiegemeenten
Amersfoort
De gemeente Groningen is met 230.000 inwoners de grootste waar herindelingsverkiezingen plaatsvonden. Haren en Ten Boer worden vanaf januari bij de stadsgemeente gevoegd. GroenLinks haalde er een klinkende overwinning en bemachtigde 11 van de 45 raadszetels. D66 – nu nog de grootste in Groningen en Haren – kwam niet verder dan zes zetels. Toch hebben de twee progressieve partijen elkaar gevonden in de vorming van een nieuwe coalitie, blijkt uit het advies van informateur Ineke van Gent. De beoogde coalitie wordt gecompleteerd door de PvdA (zes zetels) en ChristenUnie (drie zetels). Die laatste partij zet de trend voort dat ze steeds vaker wethouders levert in grote steden.
In Het Hogeland nam GemeenteBelangen als grootste partij het initiatief. Er werden twee informateurs benoemd die de opdracht kregen een brede coalitie te vormen met in ieder geval GemeenteBelangen, CDA en ChristenUnie. Zij kwamen met het advies die combinatie aan te vullen met de PvdA. Die laatste partij is niet nodig voor een meerderheid. Maar de beoogde combinatie vertegenwoordigt volgens de informateurs nu alle gebieden en is een mix van ervaring en nieuwe gezichten.
De gemeente Vijfheerenlanden krijgt een coalitie van CDA, ChristenUnie, PvdA, D66 en VVD, als het aan informateur Ad de Regt ligt. De grootste verliezers van de onderhandelingen zijn hier de SGP en lokale partij VHL. Die partijen eindigden als tweede en derde bij de verkiezingen en de SGP levert nu wethouders in de gemeenten Leerdam en Zederik. Maar de staatkundig-gereformeerden konden zich niet vinden in het voorstel van het CDA om in 2019 een referendum te houden over de zondagsopenstelling van winkels. Dat kan een splijtzwam in een beoogde coalitie zijn.
vrije kwestie
Ook in de gemeente West-Betuwe viel de SGP buiten de boot vanwege de zondagsrust. CDA, ChristenUnie, GroenLinks en twee lokale partijen onderhandelen in deze gemeente over een akkoord. Lijsttrekker Ed Goossens lichtte de keuze in Nieuwsblad Geldermalsen toe: ‘Met alle partijen is een eerste gesprek gevoerd. Met als uitkomst dat de zondag geen onderdeel van een coalitieprogramma wordt, maar een vrije kwestie. De SGP wilde er als enige juist wel vooraf afspraken over maken.’
Een derde gemeente waar de SGP moest slikken, is Molenlanden, een fusie van Molenwaard en Giessenlanden. In beide gemeenten zit de partij nu nog in het college, maar het ziet ernaar uit dat de SGP in de nieuwe situatie in de oppositie belandt. Ook de ChristenUnie valt in deze christelijke streek buiten de boot. De winnaar van de verkiezingen, de lokale partij Doe Mee, kiest voor CDA en VVD. Volgens Doe Mee-lijsttrekker Joke Stravers hebben SGP en CU moeite de slag naar ‘vernieuwende politiek’ te maken. ‘Zij bleven te veel steken in het uitgangspunt dat de christelijke partijen elkaar vast moeten houden.’ Molenlanden is vooralsnog de enige die een coalitie vormt met minder dan vier partijen.
De meest christelijke coalitie is in de maak in de gemeente Hoeksche Waard. CDA, SGP, ChristenUnie en Lokalen HW slaan daar de handen ineen. De VVD (vier zetels) is de grootste partij die buitenspel staat. Informateur Sjaak van der Tak adviseert wel andere partijen te betrekken bij het collegeprogramma en iemand uit de oppositie aan te stellen als waarnemend voorzitter van de gemeenteraad. Dat moet zorgen voor een breed draagvlak.
Het college in Altena wordt een mix van confessioneel en lokaal. Informateur Brigite van Haaften heeft een samenwerking voorgesteld tussen CDA, SGP, AltenaLokaal en Progressief Altena. Deze partijen zouden een goede afspiegeling vormen van de bevolking in de 21 kernen. De vier partijen hebben samen 23 van de 31 zetels in de raad.
In Noordwijk leverden de verkiezingen drie winnaars op, die allemaal vijf zetels bemachtigden: NZLokaal, VVD en CDA. Deze drie partijen gaan samenwerken, en daar komt met de Lijst Salman Noordwijk een vierde partij bij. Informateur Lies Spruijt koppelde daar wel een randvoorwaarde aan, namelijk een stevig gesprek vooraf met Lijst Salman over diens verkiezingsretoriek.
De gemeente Haarlemmermeer fuseert met het kleinere Haarlemmerliede en Spaarnwoude. In de nieuwe gemeente lijken VVD, CDA, PvdA en de lokale partij HAP het college te gaan vormen. Dat is een nederlaag voor D66, die in de vorige periode nog in het college zat in Haarlemmermeer. In plaats van die partij komt het CDA erbij. De overige drie partijen leverden ook al wethouders in de oude gemeente.
coalitiebreuk
In drie gemeenten zijn nog geen partijencombinaties bekendgemaakt. Zo zal in Noardeast-Fryslân informateur Theo Joosten begin volgende week met zijn verslag komen. Volgens de Leeuwarder Courant ligt het voor de hand dat er een vierpartijencoalitie uit de bus komt met in ieder geval CDA en FNP. Als partners komen volgens de krant in aanmerking de ChristenUnie (mits de coalitiebreuk in Dongeradeel om de koopzondag niet te vers meer in het geheugen ligt), de VVD en de lokale partij S!N.
In de gemeente Westerkwartier gaan VZ Westerkwartier en de ChristenUnie de ruggengraat vormen van een nieuwe coalitie. Met het CDA (vijf zetels) erbij zou deze combinatie al een meerderheid hebben, maar de partijen hebben al laten doorschemeren dat ze een brede coalitie willen van vier of vijf partijen. ‘We gaan eruit komen’, verzekert lijsttrekker Peter Holsappel van de ChristenUnie. ‘Er zijn een aantal opties.’
In het Limburgse Beekdaelen zijn de politici niet bij de partijen begonnen, maar bij de inhoud. Het CDA is er de grootste partij geworden. Lijsttrekker Roy van der Broek: ‘Wij hebben de afgelopen jaren alle vijftien kernen bezocht en daarvan is een rapportage gemaakt. Na de verkiezingen hebben we op grond hiervan een basisstuk gemaakt, een soort raadsprogramma. Op een paar verfijningen na zijn alle partijen daarmee akkoord gegaan.’ Pas nu dit programma er ligt, gaat Van der Broek in gesprek met de partijen over de invulling van het college. Hij gaat ervan uit dat dit voor Kerst rond is. ‘Op 2 januari begint de nieuwe gemeenteraad. We hopen dan ook direct de wethouders te kunnen installeren.’ <
In de maak:
Vijfheerenlanden: CDA/CU/PvdA/D66/VVD
Molenlanden: Lokaal/CDA/VVD
Groningen: GroenLinks/CU/D66/PvdA
Hoeksche Waard: CDA/SGP/CU/Lokaal
Altena: CDA/SGP/2x Lokaal
Haarlemmermeer: VVD/CDA/PvdA/Lokaal
Het Hogeland: Lokaal/CDA/CU/PvdA
Noordwijk: VVD/CDA/2x Lokaal
West-Betuwe: CDA/CU/GroenLinks/2x Lokaal
Nog niet bekend:
Beekdaelen: initiatief bij CDA
Noardeast-Fryslân: initiatief bij CDA
Westerkwartier: initiatief bij CU en Lokaal
