Nederlands mensenrechtenplan krijgt steun in Brussel

Nederland heeft in Brussel steun vergaard voor een Europees sanctiesysteem tegen mensenrechtenschenders. Bij een vergadering van buitenlandministers maandag uitte geen ­enkel land principiële bezwaren tegen het plan. Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië spraken zelfs expliciet hun steun uit. Diplomaten gaan nu samen met EU-buitenlandcoördinator Federica Mogherini een concreet wetsvoorstel uitwerken.

Ongeacht hoe dat eruit komt te zien, heeft minister van buitenlandse zaken Stef Blok een succes geboekt. In april kreeg hij vanuit de Tweede Kamer de opdracht om de boer op te gaan voor een Europabrede zogeheten Magnitski-wet, genoemd naar de in 2009 vermoorde Russische advocaat Sergej Magnitski. De Verenigde Staten en enkele Europese landen hebben al zo’n wet om inreisverboden en bevriezing van tegoeden op te leggen aan Russen die ­betrokken zijn bij die moord. De VS maken sinds een aantal jaren ook gebruik van die wet om mensen uit andere landen te straffen. Vermoedelijke misdadigers uit bijvoorbeeld Gambia, Nicaragua en Turkije zijn op de Amerikaanse sanctielijst geplaatst.

Als Blok er niet in slaagt in Europa steun te vinden, moet hij van de ­Kamer voor een Nederlandse Magnitski-wet zorgen. Zijn eigen VVD ziet dat niet zitten, omdat Nederland internationaal dan wel veel aandacht trekt, zonder effectief te zijn: iemand op de sanctielijst kan dan nog steeds in een ander Europees land een bankrekening openen.

Via een ­eigen Magnitski-wet zou de Kamer de ­minister ook voortdurend kunnen manen een activistisch buitenlandbeleid te voeren. Den Haag heeft dan een middel in handen om andere landen niet alleen bestraffend toe te spreken, maar ook sancties op te leggen.

In het Europese voorstel van Blok komt de naam Magnitski niet meer voor. Dat ligt te gevoelig bij landen die traditioneel aarzelend zijn over extra sancties tegen Rusland. Zij willen niet dat het lijkt of het nieuwe plan erop gericht is specifiek het Kremlin te treffen.

Bestaande sanctieregimes

Hoeveel er in de praktijk gaat veranderen, hangt af van het precieze plan waarmee Mogherini komt. Het is bijvoorbeeld niet zeker of de ­betrokkenen bij de dood van Magnitski op de EU-lijst komen of dat het alleen gaat om toekomstige wandaden.

Mogelijk worden de bestaande sanctieregimes samengevoegd in één systeem. De EU kan nu ook al sancties opleggen aan individuen, als alle landen het daarmee eens zijn. Maandag legde de EU bijvoorbeeld strafmaatregelen op aan negen mensen die verkiezingen organiseerden in de door Rusland gesteunde separatistengebieden in het oosten van Oekraïne. Ook zijn er sanctielijsten voor betrokkenen bij de Russische annexatie van de Krim, hoge militairen uit Birma die zich schuldig maken aan ­geweld tegen de Rohingya en Iraniërs die betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen.

 Er zou pas echt wat veranderen als er in het uiteindelijke sanctieplan een mogelijkheid komt om met een meerderheid van stemmen mensen op straflijsten te plaatsen. Dan is het niet langer mogelijk dat één land sancties tegenhoudt, zoals nu wel kan.

Lees ook:

De Tweede Kamer wil een wet tegen ‘foute’ rijke Russen

In april drongen de drie coalitiepartijen CDA, D66 en ChristenUnie tot tegenzin van minister Blok aan op een (nationale) wet om schenders van mensenrechten te straffen. Op brede steun in Europa rekenden zij niet. 

Minister Blok luistert wel naar de Kamer, maar hij gehoorzaamt niet

Stef Blok kan doorgaan met gesprekken in Brussel over een Europees sanctiesysteem.  Daarmee ontkomt hij aan een Nederlandse Magnitski-wet. Meer dan eens legt minister Blok oproepen van de Kamer min of meer naast zich neer of lijkt hij de zaak te vertragen. En opmerkelijk: hij komt ermee weg.