De Feiten: kauwgom, een kleverig probleem
kauwen op een stukje rubber
De naam zegt het al: een groot deel van kauwgom bestaat uit ‘gom’. Dat sap is oorspronkelijk afkomstig uit bomen, maar wordt tegenwoordig vaak industrieel gemaakt (‘synthetisch’) en heeft bestanddelen die ook worden gebruikt voor de rubberproductie van bijvoorbeeld autobanden of condooms.
Gom is behoorlijk taai, dus gaan er was, oliën en andere weekmakers bij om de substantie een beetje zachter en lekker kauwbaar te maken.
Voor het creëren van textuur worden vulmiddelen, zoals talk en krijt, toegevoegd. Benzoëzuur is een conserveringsmiddel, dat ervoor zorgt dat de kauwgom lang houdbaar blijft.
En dan zijn er natuurlijk nog de smaak- en zoetstoffen, waardoor de kauwgom echt naar aardbei, ‘freshmint’ of ‘spearmint’ proeft. In Japan zijn ze heel creatief op dit gebied: daar bestaat zelfs kauwgom met bloemen- en augurksmaak. Veelgebruikte kunstmatige zoetstoffen als xylitol en aspartaam roepen dikwijls argwaan op – ze zouden kanker veroorzaken – maar volgens de Consumentenbond zijn de stoffen zo goed onderzocht dat er geen reden is tot zorg.
alerte bevrijders
Archeologen vonden in zowel Zweden als Finland aanwijzingen dat onze verre voorouders boomhars en teer in hun mond deden. Op gom kauwen deden ook de Azteken al. Zij maakten een inkeping in de schors van Sapodillabomen, zodat het kleverige sap naar buiten stroomde. Het werd op smaak gebracht met kruiden. De oude Grieken waren eveneens liefhebbers van ‘kauwgom’.
De eerste commerciële gommetjes worden het vaakst op naam geschreven van de Amerikaanse John Curtis. Hij bracht in 1848 Main Pure Spruce Gum uit, op basis van gom uit dennensap. Twee jaar later ging hij in plaats daarvan paraffine – uit aardolie – gebruiken; dat had geen bijsmaak. In 1928 werd bubblegum ofwel klapkauwgom bedacht: het knalroze goedje waarmee grote bellen kunnen worden geblazen.
Het duurde nog even voordat het snoepgoed aansloeg in Nederland. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog brachten de Amerikaanse en Canadese bevrijders met de vrede ook kauwgom. Ze deelden van wat er in hun rantsoen zat; kauwgom zou de soldaten helpen alert te blijven.
De eerste Nederlandse kauwgomfabriek ging in 1948 open en kreeg als eerbetoon de naam Maple Leaf, een verwijzing naar de Canadese vlag. De Amsterdamse fabriek sloot in 2003, maar het gebouw staat er nog steeds en herbergt nu creatieve ondernemingen.
kauwgomballenboom in je buik
Ouders waarschuwen hun kinderen vaak tegen het doorslikken van kauwgom en gebruiken daarbij de meest huiveringwekkende doemscenario’s. ‘Anders blijft het zeven jaar in je lichaam.’ ‘Dan groeit er een kauwgomballenboom in je buik.’ Of: ‘Je darmen plakken aan elkaar!’
In werkelijkheid vallen de consequenties van het doorslikken van een kauwgompje wel mee. Zoals elk hapje wat die weg aflegt, komt het in de maag terecht – en vervolgens in de darmen. Die organen breken sommige ingrediënten van de kauwgom af, zoals de zoetstoffen. Maar het grootste deel van het taaie goedje is ongevoelig voor de spijsvertering en wordt richting de uitgang gedirigeerd: zo’n twee dagen na het inslikken belandt het kauwgompje in het toilet. Die zeven jaar zijn dus wat overdreven …
Toch is de waarschuwing van ouders niet helemaal overbodig. Doordat het spijsverteringsstelsel van kleine kinderen smaller is, kunnen zij eerder last krijgen van verstopping. Er zijn zeldzame gevallen bekend waarbij artsen een vastzittende klomp kauwgom uit de maag of darmen moesten verwijderen van peuters die dagelijks kauwgompjes doorslikten alsof het snoepjes waren. Een andere risicogroep is die van mensen met een ernstige versmalling in het maag-darmstelsel, ten gevolge van een gezwel of bijvoorbeeld de ziekte van Crohn.
de schaar er in
Er zijn al heel wat scharen in lange lokken gezet om er een stuk kauwgom uit te verwijderen. Daarnaast verdwijnen er regelmatig kledingstukken bij het afval, omdat het kleverige goedje zich eraan gehecht heeft. Wat schijnt te helpen is de kauwgomvlek insmeren met een royale hoeveelheid pindakaas of boter. Na het intrekken van zo’n smeersel, moet het behandelde kledingstuk wel goed gewassen worden om de nieuw ontstane vetvlek te verwijderen. Dat lukt niet bij alle stoffen. Een andere behandeling die vaak wordt geprobeerd, is het bevriezen van de aangekoekte kauwgom. Door het kledingstuk 24 uur in de vriezer te leggen, verhardt het taaie snoepgoed tot een korrelige substantie en kan het in veel gevallen worden afgekrabd. Om de laatste restjes weg te krijgen, willen bijvoorbeeld azijn, aceton, ether, wasbenzine, stickerverwijderaar of terpentine weleens een handje helpen.
record
De Amerikaanse Chad Fell blies op 24 april 2004 de grootste kauwgombel ooit zonder zijn handen te gebruiken. De doorsnede van de roze bel was 50,8 centimeter. Volgens Fell is zijn geheim het gebruik van drie stukjes kauwgom van het merk Dubble Bubble.
spum: plakkend probleem
Op Schiphol wordt geen kauwgom verkocht. Het is niet verboden het zelf mee te nemen, maar de organisatie wil gom kauwen op de luchthaven in elk geval niet stimuleren. Zo wordt geprobeerd te voorkomen dat de kauwgom op vloeren en tafels belandt.
Zo’n kauwgomvlek verdwijnt pas na twintig tot vijfentwintig jaar. Synthetische gom vergaat niet, maar valt uit elkaar in minieme deeltjes: microplastics. Kauwgom op straat wordt ook wel spum genoemd. Dat woord is samengesteld uit ‘spam’, ‘spugen’ en ‘gum’.
Voor het op straat gooien van kauwgom kan een boete worden uitgedeeld van 140 euro, maar dat gebeurt zelden. Verwijderen is moeilijk. Veelgebruikte technieken als hogedrukreiniging, stoomreinigen en droogijsstralen verbruiken veel energie, zijn duur en maken lawaai. Volgens Milieu Centraal kost het eenmalig verwijderen van kauwgom uit een winkelcentrum 8500 euro. In heel 2010, bijvoorbeeld, vergde het weghalen van kauwgom uit de openbare ruimte in Nederland zo’n 250 miljoen euro.
In sommige steden is het mogelijk kauwgom in een speciaal recyclebakje te gooien of op een bord te plakken. Het uitgekauwde snoepgoed wordt vervolgens gebruikt als grondstof voor de productie van onder meer potloden en linialen.
Ondertussen proberen onderzoekers een kauwgom te ontwikkelen die minder plakt en snel uit elkaar valt, maar tot nu toe blijkt het moeilijk daarbij de smaak en het mondgevoel op het vertrouwde niveau te houden.
overbelaste kaken en diarree
Kauwgom consumeren heeft heel wat voordelen, maar ook negatieve kanten. Zo is het mogelijk dat bij veelvuldig kauwen kaakartrose ontstaat door overbelasting van het gewricht en de spieren.
Diezelfde spanning op het kaakgewricht zou volgens wetenschappers kunnen zorgen voor hoofdpijn.
Dat overdaad schaadt, blijkt ook uit extreme gevallen waarbij fervente kauwgomkauwers last kregen van darmklachten. De zoetstoffen in suikervrije kauwgom hebben een laxerend effect. In grote hoeveelheden kunnen die dus leiden tot diarree.
positieve eigenschappen
Het merk Sportlife deed in 1981 iets slims: het bracht de eerste suikervrije kauwgom op de markt. Die zet kreeg al snel navolging; tegenwoordig is de meeste kauwgom gezoet met suikervervangers. Kauwen op zulk suikervrij snoepgoed helpt etensresten te verwijderen en de speekselproductie te stimuleren. Daar staat tegenover dat zure smaakstoffen en bepaalde conserveringsmiddelen in kauwgom het tandglazuur juist kunnen aantasten.
Op veel scholen is het toegestaan tijdens het maken van een Cito-toets of examen kauwgom mee te nemen. Wie weet is het een placebo-effect, maar verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat kortstondig kauwgom kauwen mogelijk helpt alertheid en concentratie te bevorderen. Kauwen veroorzaakt een verhoogde hartslag en bloeddruk en een betere doorbloeding; daar zou het mee te maken kunnen hebben.
Maar uit een onderzoek met kinderen met ADHD blijkt dat langdurig kauwgom kauwen juist ook kan afleiden van een taak.
