Bodem Nederland zakt sneller door grote droogte
Amersfoort
Vooral sinds afgelopen zomer verzakken ook huizen die eerder geen risico liepen. Muren scheuren, tegelvloeren breken en houten vloeren en dakspanten kieren door de droogte en de historisch lage grondwaterstand.
‘Deze daling in de bovenste meters van de bodem is op verschillende plaatsen groter dan in het aardgasgebied in Groningen’, zegt professor Ramon Hanssen, een van de samenstellers van de kaart. In Groningen gaat het om vijf tot acht millimeter per jaar. ‘Er zitten elders uitschieters bij tot wel zeven centimeter in een warme zomer als die van dit jaar’, aldus Hanssen. ‘Het is een groter gebied en het gaat sneller dan we dachten.’ Het gaat niet alleen om Groningen en het Groene Hart, maar nu ook om het gebied tussen Rijn en Waal.
Aardgaswinning, zoutwinning en de landbouw zijn de oorzaken van de daling. Opmerkelijk is dat ook infrastructuur als tunnelbouw bijdraagt aan de bodemdaling. Op de nieuwe kaart lijkt het tracé van de Betuweroute parallel te lopen met de bodemdaling. ‘Het klopt dat nieuwe infrastructuur zakt. Dat zie je ook op de Maasvlakte’, zegt Hanssen, namens TU Delft en het Nederlands Centrum voor Geodesie en Geo-informatica (NCG).
zettingsgevoelig
De samenstellers gebruikten gegevens van radar-satellieten, de veranderingen in het netwerk van de 250 gps-stations op gebouwen en zwaartekrachtmetingen. De satellietdata maken dat de kaart voortdurend kan worden ververst. ‘We kunnen volgen of de bodemdaling in Groningen afneemt bij de verminderde gaswinning die de regering heeft aangekondigd’, aldus Hanssen. De nieuwe kaart toont voor het eerst door bodemdaling verzakkende huizen, óók op plaatsen die tot nog toe als weinig ‘zettingsgevoelig’ bekend stonden.
Een al langer bekend probleem is het wegpompen van water uit veenweidegebieden, zoals in het Groene Hart. Het grondwaterpeil wordt daar verlaagd om de polders toegankelijk te houden voor tractoren. Het leidt ertoe dat het veen uitdroogt waardoor snellere bodemdaling optreedt.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekende twee jaar geleden dat de schade door bodemdaling ongeveer 22 miljard euro kost in 2050. Herstel van funderingen van gebouwen in steden en landelijk gebied beslaan de bulk van de kosten.
drainagebuizen
Is de bodemdaling te stoppen? Belangrijk is dat de bodem ’s zomers niet te veel verdroogt, want vernatting remt de oxidatie van veen. ‘Dat kan door de aanleg van drainagebuizen waardoor het water uit sloten het hele perceel bereikt. De bodemdaling halveert dan’, schat Gert Jan van den Born van het Planbureau voor de Leefomgeving. ‘Ook kun je met peilbeheer gericht grondwater in de veenpolders verhogen.’ Ga je gebieden nog meer vernatten, dan dalen de opbrengsten uit de landbouw. ‘Dan moet je nadenken over andere vormen van landgebruik, zoals natuur en recreatie’, zegt Van den Born.
Volgens Hanssen zijn we op een kantelpunt aanbeland. ‘Als de bodemdaling in het huidige tempo doorzet, kunnen we doorgaan met grondwater verlagen en zo misschien het karakteristieke Nederlandse landschap met weides, koeien en molens in stand houden. Maar dat steeds diepere grondwater betekent dan een enorme schade aan gebouwen in historische steden, want de grondwaterstand zakt daarmee en leidt tot palenrot’, zegt Hanssen. ‘En deze funderingsschade verminderen kan alleen door het grondwaterpeil te verhogen, en dat leidt tot een moerasachtig landschap.’ <
