Cambodja-tribunaal erkent: Rode Khmer schuldig aan genocide
Het Cambodja-tribunaal heeft erkend dat de Rode Khmer genocide heeft gepleegd op twee minderheidsgroepen. Veel slachtoffers gaat de uitspraak niet ver genoeg.
De stem van rechter Nil Nonn klinkt hard in de volgepakte rechtszaal aan de rand van Phnom Penh.“De Kamer vindt dat de misdaad van genocide en misdaden tegen de menselijkheid op basis van politieke en religieuze gronden hebben plaatsgevonden.”
Het hoge woord is er eindelijk uit. Bijna veertig jaar na de val van de Rode Khmer is het gruwelregime, dat Cambodja wilde omvormen tot een socialistisch-agrarische heilstaat schuldig bevonden aan genocide. Dat gebeurt wel met flinke beperkingen. Alleen de twee hoogste nog levende leiders van de Rode Khmer zijn schuldig. En de genocide heeft slechts betrekking op een klein deel van de bevolking.
Volgens het Cambodja-tribunaal is Nuon Chea, de nummer 2 van de Rode Khmer, verantwoordelijk voor genocide op Cham-moslims en op etnische Vietnamezen – twee minderheden in Cambodja. Voor voormalig staatshoofd Khieu Samphan ligt het anders. Hij is niet schuldig aan volkerenmoord op de Cham, maar wel op de Vietnamezen. De misdaden vonden plaats tussen 1977 en 1979.
“Het was beleid om in Cambodja wonende, etnische Vietnamezen te verdrijven”, zegt rechter Nonn. De rechtszaal zit vol diplomaten, studenten, Cham-moslims met kleurige hoofddoeken en boeddhistische monniken in oranje gewaden. Die laatste groep werd volgens het tribunaal ook vervolgd, maar van genocide spreken de rechters niet. Daar is alleen sprake van als er een systematisch plan is om een specifieke groep mensen op basis van hun etniciteit, nationaliteit, religie of ras uit te roeien. Denk bijvoorbeeld aan het lot van de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Uithongering en ziekte
Ook de 1,7 miljoen Cambodjanen die onder de Rode Khmer zijn overleden – veelal door uithongering, ziekte of moord – vallen daardoor buiten het juridische kader van genocide. Volgens het tribunaal was dit een misdaad tegen de menselijkheid, en daarvoor zijn de twee leiders al in 2014 tot levenslang veroordeeld.
Bij de Cham en de Vietnamezen ligt dat anders. Zo werden de Cham systematisch gediscrimineerd, mochten zij niet tot Allah bidden en moesten ze varkensvlees eten, ook al was dat in strijd met hun geloof.
Bovendien, de Cham en Vietnamezen werden afgevoerd en geëxecuteerd. Bijvoorbeeld in 1978, toen een grote groep mensen bij het dorp Trea werd gearresteerd. “Zij die als Cham werden gezien werden geëxecuteerd, terwijl andere mensen werden gespaard”, aldus rechter Nonn.
De Cambodjaanse regering wil niet nog meer rechtszaken tegen de Rode Khmer en blokkeert elke poging daartoe
De inmiddels hoogbejaarde daders horen de rechter in stilte aan. Hun conditie is zichtbaar achteruitgegaan. Chea verlaat de rechtszaal voortijdig, omdat hij niet lang kan zitten. De krom lopende Samphan komt amper nog op eigen kracht vooruit. Voor hen blijft het niet bij genocide. Het tribunaal vindt de twee kopstukken schuldig aan nog meer misdaden, bijvoorbeeld het aanzetten tot dwangarbeid en het aanzetten tot gedwongen huwelijken.
Als de uitspraak na een twee uur lange zitting is gedaan, moet Lay Dong even op adem komen. De 46-jarige Cambodjaan verloor als kind zijn moeder onder de Rode Khmer. “Het geeft een zekere verlichting om de uitspraak te horen”, zegt hij. “Maar tegelijkertijd is het niet perfect. Het gevoel van rechtvaardigheid zou groter zijn als er meer Rode-Khmerleden werden vervolgd.”
Ontevreden
Buiten de rechtszaal toont ook Theary Seng, een kritische advocate die slachtoffers van het gruwelregime vertegenwoordigt, zich ontevreden. Zij vraagt zich af waarom alleen de genocide op de Cham en de Vietnamezen is uitgezocht. “Het is veel te selectief. Hoe zit het met de christenen en de Chinezen? Ook zij werden specifiek door de Rode Khmer vervolgd.”
De kans dat die vraag in de komende jaren nog wordt beantwoord, is klein. De Cambodjaanse regering wil niet nog meer rechtszaken tegen de Rode Khmer en blokkeert elke poging daartoe. Nuon Chea, ook bekend als broeder nummer 2, is eveneens ontevreden. Zijn advocaat, de Nederlander Victor Koppe, zegt in beroep te gaan.
Lees ook:
Battambang in Cambodja is een oase van rust, ontspanning en cultureel genot
Battambang, de tweede stad van Cambodja, is het domein van beeldend kunstenaars en artiesten. De kunststad hoopt op erkenning van Unesco.
Cambodja runt weeshuizen als onderneming om toeristen te trekken
Veel Cambodjaanse weeshuizen worden als onderneming gerund, met het binnenharken van geld als doel.