Theresa May blijft geloven in haar brexit: ‘Ik zal dit akkoord tot een einde brengen’

“Ik zal dit akkoord tot een einde brengen”, zei de Britse premier Theresa May gisteren. “Ik zal mijn baan blijven uitvoeren.” Dat was, gezien de dag die achter haar lag, toch een verrassing. Want op zeker drie momenten die dag was de positie van May zo wankel, dat ze bijna omver was gekukeld. Ook nu nog is onzeker of ze eind volgende week no–– in functie is en of haar brexit-akkoord ooit van kracht zal worden.

Immense weerstand

De weerstand die May en haar brexit-akkoord in eigen land moeten overwinnen, lijkt immens. Zeventien conservatieve parlementsleden zeiden gisteren in het openbaar dat ze willen dat ze opstapt. Ze vroegen via een motie van wantrouwen officieel om een stemming over haar positie. Onder hen was ook het bekende parlementslid Jacob Rees-Mogg, dat openlijk speculeerde over mogelijke opvolgers voor May. “Boris Johnson, Dominic Raab, het wemelt van de talenten in de partij”, zei hij. Hij ontkende zelf een greep naar de macht te doen.

De golf van openbare ontslagverzoeken was de vijfde oplawaai die May in ontvangst nam op één donderdag. Al meteen in de ochtend kwam de eerste klap, in de vorm van de ontslagbrief van minister Dominic Raab. Die was tot dat moment verantwoordelijk voor de brexit en nauw betrokken bij de onderhandelingen. Raab zegt dat hij gewetensbezwaren heeft tegen het uiteindelijke akkoord. In zijn ogen is May gezwicht voor Europese ‘chantage’. Raab was de tweede brexit-minister in vier maanden die vertrok. Zijn voorganger, David Davis, stapte in juli­­ op.

Een uur later gisterochtend diende ook Esther McVey, minister van werkgelegenheid en pensioenen, haar ontslagbrief in. Volgens haar weerspiegelt het akkoord niet waar de Britten in 2016 voor hebben gestemd.

Een derde knauw volgde met het vertrek van twee onderministers, Suella Braverman en Shailesh Vara. De laatste had Noord-Ierland in zijn portefeuille.

Een vierde lel volgde rond het middaguur, in een confrontatie met het parlement. Daar presenteerde ze het brexit-akkoord. Toen een duidelijk vermoeide May zei dat het akkoord erin voorziet dat het Verenigd Koninkrijk de EU op een ‘ordentelijke wijze’ verlaat, viel haar hoongelach ten deel. Behalve Labour, dat al snel verklaarde tegen te zijn, waren ook haar conservatieve partijgenoten erg kritisch. “De EU is net Hotel Califonia”, zei Julian Lewis, verwijzend naar de klassieker van The Eagles. “Je komt er nooit meer weg.”

Jo Johnson

Vorige week vrijdag vertrok ook al Jo Johnson, de minister van transport, uit onvrede met de manier waarop May de brexit leidde. Jo Johnson is de broer van de al eerder uit de regering-May vertrokken Boris Johnson, de vroegere burgemeester van Londen.

“Mijn focus is om de mensen te geven wat het beste voor ze is”, zei May aan het einde van de dag. “Ik begrijp dat het voor sommige mensen oncomfortabel is.”

May moet mogelijk volgende week een stemming over haar leiderschap onder de 315 conservatieve leden van het parlement zien te overleven. Daarna volgt nog de stemming in het parlement over haar akkoord, begin december. De kans dat ze daar dan een meerderheid voor krijgt, leek gisteren bijzonder klein.

Dominic Raab kreeg wel de post, maar niet het vertrouwen

Het leek zo’n goede zet van Theresa May toen zij de 44-jarige Dominic Raab afgelopen zomer naar voren schoof als brexit-minister. Als groot voorstander van de brexit – al ver voor het referendum sprak hij zich voor een vertrek uit de Europese Unie uit – lag hij goed in het kamp van de brexiteers. Die hoopten met Raab de kans op een gunstige deal te vergroten.
Met zijn rijke ervaring als politicus – hij bekleedde verschillende ministersposten – en met een zwarte band voor karate leek Raab opgewassen tegen een lastige klus. Bovendien had hij de kunst kunnen afkijken bij zijn voorganger David Davis die Raab als zijn chef-staf had benoemd. Ook zijn vorige carrière als advocaat zou hem bij het verdedigen van een deal goed uitkomen. Maar zo ver kwam het niet.
Want Raab kreeg van May wel de post als brexit-minister maar niet haar vertrouwen. Gaandeweg de onderhandelingen werd hij steeds meer naar de zijlijn verbannen en kreeg hoge ambtenaar Olly Robbins een prominentere rol. In zijn ontslagbrief aan May, die hij op Twitter plaatste, laat hij in uiterst beleefde bewoordingen weten zich gepasseerd te voelen. Zijn adviezen over oplossingen voor de grens met Noord-Ierland en de douane-unie heeft May in de wind geslagen. Met deze deal, zo laat Raab, tussen de regels door weten, krijgen de Britten te weinig zeggenschap over hun eigen toekomst.
Heel erg warm was de relatie tussen de twee overigens nooit. Zo botsten zij al in 2011 toen Raab als lid van het Lagerhuis feministen ‘vervelende fanatici’ noemde. May, destijds minister van vrouwenzaken en gelijke kansen, was op zijn zachtst gezegd ‘not amused’, en wees hem publiekelijk terecht. Toen May het premierschap van David Cameron in 2016 overnam, gunde zij Raab in eerste instantie geen ministerspost. En toen zij hem deze zomer uiteindelijk op een van de belangrijkste posities in haar kabinet benoemde, hield May hem op het cruciale moment op afstand.
Toch schrijft Raab in zijn brief aan May dat zijn respect ‘voor haar standvastigheid in moeilijke tijden’ onverminderd is gebleven. 

Correctie: in een eerdere versie van dit artikel dat May volgende week een stemming moet zien te overleven. Dit is echter nog niet zeker. 

Lees ook: May krijgt kabinet mee met brexit

Het kostte vijf uur vergaderen, toen stemde het Britse kabinet in met het brexit-akkoord. Elders blijft kritiek klinken.May heeft nu steun van het parlement nodig. Dit zijn daarin de belangrijkste groepen.

Voor een brexitakkoord is de Britse premier May afhankelijk van steun van het Britse parlement. Maar er is veel verzet. Wat zijn de belangrijkste facties binnen het parlement?