De schminkcoördinator ziet toe op de kleur van de Pieten

Voor de gelegenheid had de Haarlemse rechter ook eens naar het Sinterklaasjournaal gekeken: „Erg spannend. Komt-ie nou wel of komt-ie nou niet?” Dit zei hij dinsdag tijdens het kort geding dat de antiracistische actiegroep Majority Perspective aanspande om een verbod op Zwarte Piet af te dwingen bij de landelijke intocht zaterdag in Zaandam. Het antwoord op die vraag, „Komt-ie nou wel of komt-ie nou niet?”, ligt dus in de handen van de rechter zelf.

Net als alles wat Zwarte Piet aangaat, trok de rechtszaak veel belangstelling, van onder meer tweeëntwintig media. De vijf partijen hadden tien advocaten meegenomen. Ook aanwezig: een handjevol politie, achterin de zaal enkele pro-piet-activisten. Alles verliep rustig.

De Haagse advocaat Emil Tamas van Majority Perspective betoogde tijdens de zitting dat Zwarte Piet een racistisch figuur is die schadelijk is voor de kinderen. Het handhaven van de figuur zou in strijd zijn met meerdere internationale verdragen tegen discriminatie en racisme. Daarom wil hij dat de rechter omroep NTR en de gemeente Zaanstad gebiedt om de pieten bij de intocht te ontdoen van hun karikaturale kenmerken: zwarte of donkerbruine schmink, kroespruiken, maar bijvoorbeeld ook „koloniale uniforms”. Indien dit niet gebeurt, dan eist de groep dat de intocht niet doorgaat, of pas na acht uur ’s avonds wordt uitgezonden – volgens de groep is de discriminerende inhoud slechts geschikt voor twaalf jaar en ouder.

De actiegroep had maar liefst vijf partijen gedaagd: naast NTR en Zaanstad ook de Staat der Nederlanden, mediatoezichthouder Commissariaat voor de Media en kijkwijzerinstituut NICAM. Volgens actievoerder Rogier Meijerink omdat de partijen elkaar steeds „de zwartepiet toespelen”. „Daarom hebben we de hele firma List en Bedrog maar gedagvaard.” Meijerink verwachtte niet te veel van „zo’n koloniaal instituut als de rechtbank.” Het doel is om de zaak later aanhangig te maken bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

Lees ook: Elf roetpieten en één Zwarte Piet in eerste Sinterklaasjournaal

‘Niet het morele kompas’

Geen van de gedaagden ging in op de racismekwestie. De NTR verklaarde dat de omroep niet ging over het uiterlijk van Zwarte Piet – het Sinterklaasjournaal volgde slechts de trends in de maatschappij. In het kinderprogramma zijn zowel zwarte pieten als roetveegpieten te zien. Directeur Paul Römer vooraf: „Wij zijn niet het morele kompas van Nederland. Wij weerspiegelen alleen de culturele gewoontes van Nederland.”

Interessant was het beeld dat de NTR en de gemeente Zaanstad gaven van de organisatie van de intocht. Wie heeft het voor het zeggen? Volgens Zaanstad had de NTR gevraagd om louter roetveegpieten, „ontdaan van de kenmerken van de traditionele piet”. Een schminkcoördinator van de NTR zou daarop toezien. Maar volgens de NTR had de omroep alleen een „verzoek” gedaan: „De NTR heeft daar geen zeggenschap over.” De NTR neemt zelf slechts vijf pieten mee; de tientallen andere pieten die in beeld komen, zijn plaatselijke vrijwilligers. En passant kregen we ook te horen hoe duur zo’n intocht is: 4,5 ton.

Drie partijen – de Staat, de mediatoezichthouder en het kijkwijzerinstituut – stelden dat ze er überhaupt niets mee te maken hadden. De gedaagden verklaarden onder meer dat een kort geding ongepast was omdat een spoedeisend belang ontbrak, en dat Majority Perspective niet had geprobeerd om de kwestie eerder via overleg op te lossen. De actievoerders hadden overigens wel met de burgemeester gesproken. Volgens de NTR zou de rechter live-uitzendingen sowieso niet vooraf kunnen verbieden, maar slechts achteraf mogen toetsen op onrechtmatigheid. Anders zou de vrijheid van meningsuiting in gevaar komen.

Lees ook: Steun voor Zwarte Piet neemt heel langzaam af

Veroordeeld voor opruiing

Majority Perspective is een nieuwe stichting waarin diverse actiegroepen samenkomen die strijden tegen racisme en kolonialisme, waaronder De Grauwe Eeuw, Geen 4 Mei voor Mij, SOS en yayasan K.U.K.B (Comité Nederlandse Ereschulden). Zij voerden eerder onder meer actie tegen de Efteling-attractie Monsieur Cannibale en koloniale straatnamen. Bestuurslid Michael Van Zeijl werd eind augustus veroordeeld tot een boete van 300 euro wegens opruiing. Hij had vorig jaar op Facebook opgeroepen tot het vermoorden van Sinterklaas tijdens de intocht. Volgens hem was dit een grap. Onlangs postte hij een bewerkte foto waarop Sinterklaas in de auto van president Kennedy zat, vlak voor die vermoord werd. Kort na afloop van de zitting werd Van Zeijl dinsdagmiddag in Haarlem aangehouden voor het met de dood bedreigen van Sinterklaas.

De rechter doet in het kort geding woensdagmiddag uitspraak.

Correctie(14 november 2018): In een eerdere versie van dit artikel werd NTR-directeur Paul Römer abusievelijk Piet Römer genoemd.