Ook Seehofers eigen partij vindt het tijd voor een nieuwe voorman

Hij was niet van plan, verzekerde Horst Seehofer afgelopen weken, om de zondebok te worden voor de slechte prestaties van de CSU bij de Beierse deelstaatverkiezingen in oktober. Maar aan dat lot ontkomt hij nu niet meer, de 69-jarige voorzitter van de CSU, minister van Binnenlandse Zaken in Berlijn en eeuwig tegenspeler van Angela Merkel.

Onder zware druk uit zijn eigen partij heeft Seehofer maandag bekendgemaakt dat hij na tien jaar de leiding van de Beierse christen-democraten uit handen zal geven. De avond van tevoren was daar in een besloten bijeenkomst van de partijtop sterk op aangedrongen.

Seehofer werd onder meer bekritiseerd omdat hij niet meteen consequenties had getrokken uit de slechte verkiezingsuitslag – de CSU verloor op 14 oktober meer dan 10 procentpunten en daarmee haar absolute meerderheid in Beieren. Aan zijn ministerspost wil Seehofer voorlopig vasthouden.

Lees ook: Horst Seehofer vertrekt als partijvoorzitter CSU, blijft minister

Opluchting

Toen bondskanselier Merkel twee weken geleden onverwachts aankondigde dat zij het voorzitterschap van háár partij, de CDU, uit handen geeft, oogstte ze daarmee niet alleen opluchting in de eigen gelederen, maar ook respect. Seehofer, die de afgelopen jaren al herhaaldelijk zinspeelde op een vertrek, heeft zo lang gedraald dat hij alleen nog maar op opluchting kan rekenen, aldus het commentaar van de Süddeutsche Zeitung.

Seehofer is zeker niet de enige die schuld draagt aan de malaise bij zijn partij. Maar hij heeft er wel een belangrijke bijdrage aan geleverd. Tot twee keer toe bracht hij de regeringscoalitie in Berlijn het afgelopen half jaar door conflicten met Merkel en coalitiegenoot SPD aan de rand van de afgrond. Bij de kiezers viel dat slecht.

Al sinds de vluchtelingencrisis van 2015 en de sterke opkomst van de AfD die daaruit voortvloeide, zaaide Seehofer verwarring door het beleid van Merkel wel keihard aan te vallen, maar desondanks deel te blijven uitmaken van haar regering. Terwijl die regering haar beleid ten aanzien van asielzoekers verscherpte, bleef Seehofer net als de AfD klagen dat er niets gebeurde.

Seehofer was vooral bezorgd dat er rechts van de christen-democraten een nieuwe partij was ontstaan, de AfD. Maar de leegloop naar rechts wist hij niet te verhinderen. En ondertussen verspeelde hij in het politieke centrum veel goodwill, waardoor de CSU ook kiezers kwijtraakte aan de Groenen.

Doorstart

In Beieren heeft de geslonken CSU in een paar weken tijd een regering weten te vormen met de Freie Wähler, een conservatief samenwerkingsverband van lokale kiesverenigingen. In Berlijn hoopt de grote coalitie van Merkel na het moeizame begin een doorstart te kunnen maken, waarbij het gefaseerde terugtreden van Seehofer kan helpen. Maar geheel in zijn stijl liet hij voorlopig in het midden wanneer hij precies opstapt als voorzitter. Vanuit de SPD klonk meteen al de roep dat hij nu ook zijn ministerschap moet opgeven.

Of een doorstart van de coalitie lukt, zal sterk afhangen van de vraag wie de nieuwe partijvoorzitters van CDU en CSU worden. In het regelmatige coalitieoverleg spelen partijvoorzitters een belangrijke rol. Zowel Merkel als Seehofer zal moeten wennen aan een situatie waarin iemand anders die machtige positie bekleedt. De CDU kiest begin december een nieuwe voorzitter, waarvoor drie prominente kandidaten kanshebber zijn. Bij de CSU zal de Beierse minister-president Markus Söder het partijvoorzitterschap naar verwachting overnemen.