De Russische staat als leugenmachine

Pam

Als chef buitenland van Het Parool had mijn vader het onmetelijke voorrecht om vooraanstaande slavisten als Jan Willem Bezemer, Karel van het Reve en Martin van den Heuvel te mogen benoemen tot correspondent in Moskou.

Die correspondenten wilden best het zoontje van de baas ontvangen en daardoor werd mij het geluk toegeworpen de Sovjet-Unie te kunnen bezoeken in een tijd dat vrijwel niemand daar heenging.

Alleen gestaalde kaders reisden toen via Intourist - het bureautje zat in de Utrechtsestraat - naar Rusland.

De professorale Bezemer heb ik alleen vanuit de verte gezien, maar van Karel van het Reve en Martin van den Heuvel heb ik veel geleerd. Van Karel leerde ik dat het kapitalisme weliswaar een systeem is vol fouten, maar uiteindelijk toch verre te verkiezen is boven het communisme.

Tot op de dag vandaag zal ik daarom nooit op GroenLinks stemmen, want een van de bloedgroepen waaruit die partij is ontstaan, was de CPN. Laatst las ik dat de oude Marcus Bakker nog op een verkiezingslijst van GroenLinks heeft geschitterd.

Van Martin van den Heuvel heb ik de stelling geleerd dat 'Russische overheidsdienaren altijd liegen, tenzij het tegendeel is bewezen'. Als een vertegenwoordiger van de Russische staat zich ook maar enigszins moet verantwoorden, zal die onmiddellijk de defensieve houding van het liegen aannemen. 

Dat was al zo ten tijde van de tsaar, tijdens het Sovjetcommunisme werd het nog heviger, maar tegenwoordig heeft ook Poetin het liegen tot een staatsgewoonte verheven. 

Of het nu gaat om dopingschandalen, het vergiftigen van spionnen, het neerhalen van de MH17 of om activiteiten van Russische trollen in Nederland, de eerste reactie van het Kremlin is steevast om daarover te liegen. 

Nee, we weten van niks, dat heeft niks met ons te maken. Enzovoort.

Afgelopen week heeft het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken de Nederlandse ambassadeur in Moskou, Renée Jones-Bos, ontboden om zich te beklagen over de twee vermeende Russische spionnen die dit voorjaar in Nederland zijn ontmaskerd. 

De twee stonden op het punt een cyber­aanval te plegen op het antidopingbureau Wada in Lausanne. Zij zouden al eerder in beeld zijn geweest als inbrekers bij een laboratorium in Bern, waar men de stof onderzocht die was gebruikt bij de aanslag in Londen op de spion Skripal. 

Den Haag laat weten geen mededelingen te doen over veiligheidszaken, maar wedden dat de Russen zeggen: ongefundeerde beschuldigingen, het waren anderen, onze landgenoten zijn toeristen die van cultuur houden en die in Bern slechts het Einsteinhuis wilden bezoeken. 

Russen: een groot volk met hele kleine bestuurders.

Max Pam

Brill

Liegen of het gedrukt staat. Deze beetje ouderwetse uitdrukking heeft hernieuwde zeggingskracht gekregen door het even larmoyante als lachwekkende tv-optreden van de twee Russen die worden verdacht van de gifmoordaanslag op ex-spion Sergej Skripal en zijn dochter Joelia.

Waarom waren deze twee argeloze 'toeristen' naar Salisbury afgereisd? Ter verklaring koos een van hen bewoordingen die regelrecht leken te zijn ontleend aan een reisfolder of de betreffende Wikipediapagina.

De hele mise-en-scène straalde onechtheid en bedrog uit, iets wat ook nog eens in de hand werd gewerkt doordat president Poetin de dag ervoor had onthuld dat het tweetal was geïden­tificeerd, waarna hij geheel vrijblijvend de wens had uitgesproken dat ze hun verhaal zouden doen voor de camera - en ja hoor, daar waren ze al.

Alsof deze exercitie de Russische geloofwaardigheid nog niet genoeg had aangetast, kwam het minis­terie van Defensie in Moskou enkele dagen later met de zoveelste nieuwe uitleg van de MH17-ramp. 

We hebben inmiddels heel wat Russische lezingen langs zien komen, te beginnen met de stellige bewering dat de MH17 door een Oekra­ïens gevechtsvliegtuig was neergeschoten. 

Ook werd door staatszender RT in volle ernst een Is­raëlische raket als veroorzaker des onheils ten ­tonele gevoerd.

De jongste waarheid luidt: het was wel een Russische Buk-raket, maar eentje die zich sinds de jaren tachtig op Oekraïens grondgebied bevond. 

De gerenommeerde onderzoekssite Bellingcat heeft al de vinger gelegd op diverse ongerijmdheden, maar het internationale onderzoeksteam JIT kan niet anders dan beloven dat de nieuwe Russische informatie 'nauwgezet' zal worden bestudeerd.

Ik vraag me hierbij altijd weer af: zouden ze in Moskou zelf geloven dat dit soort aperte leugenachtigheid effectief is?

Hoe kan het dat de mogend­heid die zo excelleert in geraffineerde cyber­agitatie in en tegen het Westen, tegelijk zulke amateuristische, doorzichtige toneelstukjes opvoert?

Misschien is het antwoord: op dit punt heeft Moskou helemaal niet de pretentie indruk te maken op het buitenland en zijn die toneelstukjes alleen bestemd voor binnenlandse consumptie. 

In de verwachting dat de Russen, overspoeld door antiwesterse propaganda, vrijwel alles zullen ­geloven.

Maar dan moet ik denken aan de totale controle over de media in de communistische tijd. Oost-Europese regimes hadden toen de grootste moeite om hun bevolking ervan te overtuigen dat de Amerikanen echt een foute oorlog voerden in Vietnam. 

Weinigen vertrouwden de staatsmedia. Er kwam pas een kentering toen de regiems ook Amerikaanse tv-reportages gingen uitzenden.

Het wil er bij mij niet in dat die argwaan goeddeels is uitgebannen in het Rusland van Poetin.

Paul Brill