Verandering in protestantse kerk is een zaak van de lange adem
In de protestantse kerk lijkt iets veranderen amper mogelijk. Maar het kán wel, al zal het altijd een lang proces zijn. Het landelijk bestuur van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) gaat critici van zijn Israël-standpunt uitnodigen voor een gesprek.
Maar vooraf is al duidelijk dat de kerktop geen millimeter gaat toegeven: de kerk houdt vast aan de 'onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël'. Zijn de regels van de - democratische - PKN in beton gegoten, is verandering onmogelijk?
Een aantal liberale theologen, onder aanvoering van predikant Jan Offringa, gooide met een manifest een steen in een vijver die nooit rimpelloos is geweest. Bij de fusie van drie protestantse kerken tot de PKN, in 2004, zijn in de beginselen bepaald dat de kerk 'onopgeefbaar verbonden is aan het volk Israël.' In de veelstromige PKN is daarover altijd discussie gebleven, ook al doordat het al gauw over de politiek van de inmiddels Joodse staat Israël gaat.
Critici moeten serieus worden genomen, maar tegelijkertijd wil de leiding niet tornen aan de kerkorde
De liberale theologen richten zich nu op de kerkorde zelf. Ze willen een lossere relatie met Israël, liever een onopgeefbare verbodenheid met de strijd tegen antisemitisme dan met het volk Israël, een aanduiding die naar hun idee alleen maar tot verwarring leidt. Hun manifest krijgt, met een veel politiekere invulling, bijval van zeven predikanten die zich inzetten voor met name Palestijnse christenen. Hun oproep aan de scriba van de PKN, René de Reuver, de discussie te openen, is door zestig mensen ondertekend.
Inhoudelijk heeft De Reuver de deur meteen op slot gedaan. Maar hij wil wel in gesprek. Hoe een overleg eruit gaat zien, is nog niet duidelijk. De critici moeten serieus worden genomen, maar tegelijkertijd wil de leiding niet tornen aan de kerkorde. Ze is heilig overtuigd van de noodzaak van de band tussen kerk en Israël. Daar komt bij dat de passage in de kerkorde de uitkomst was van uitvoerige gesprekken tussen de verschillende vleugels van de PKN. De discussie over Israël geldt er als explosief; die wil ze niet graag overdoen.
Homo's
De situatie doet denken aan die rond het homohuwelijk. Homo's mogen wel in de kerk trouwen, maar hun huwelijk wordt niet ingezegend, zoals bij hetero's, maar gezegend. Ook al hield het dagelijks bestuur een nieuwe discussie over dit moeizaam bereikte compromis af, dit onderwerp staat bij de komende vergadering van de synode (het algemene bestuur) toch op de agenda. Dankzij de leden van de synode.
Zij hebben diverse mogelijkheden om de agenda te beïnvloeden. Ze kunnen onderwerpen aandragen bij de vergadering en een motie indienen om iets bespreekbaar te maken. Als ze met minimaal drie zijn, kunnen ook regionale afdelingen voorstellen doen. Uiteindelijk beslist het moderamen, maar dat heeft wel een probleem als het een breed gedeeld verzoek ter zijde schuift.
Synodeleden hebben in 2016 bij de synodevergadering te kennen gegeven weer over het homohuwelijk te willen praten. Het moderamen stelde in 2017 voor het te laten bij een 'agree to disagree', maar de synode wil er toch nog verder over praten. Dat gebeurt bij de komende vergadering, in november.
Of daarmee de kerkorde verandert, is nog niet gezegd. Mogelijk stelt het dagelijks bestuur andermaal voor het bij de gewapende vrede te houden. Maar deze gang van zaken laat wel zien dat het weliswaar niet makkelijk is de agenda te beïnvloeden en dat het een kwestie van lange adem is, maar dat het wel kán.
Hoe dan ook loopt verandering van de kerkorde altijd via de synode. In de kwestie-Israël is de aanjager van de oproep tot discussie, dominee Harmen Jansen uit Winsum, óók lid van de synode. Net als Offringa gaat hij graag op de uitnodiging van scriba De Reuver in. Maar bij een gesprek waarin beide partijen hun standpunten toelichten kan het wat hen betreft niet blijven. Offringa stuurt aan op een 'verhelderende studiedag'. En Jansen wil meer dan 'de status quo handhaven.' Als een gesprek hem te weinig oplevert, gaat hij als synodelid proberen het onderwerp op de agenda te krijgen.
Lees ook:
‘Aparte plek voor Israël in de Protestantse Kerk is onnodig en dubieus’
De Protestantse Kerk in Nederland moet af van de speciale plek voor Israël en het jodendom. Ze kan zich beter verbinden aan de strijd tegen antisemitisme, vindt een groep liberale theologen.
Protestantse top in de ban van de man
Van de elf nieuwe regionale gezichten van de Protestantse Kerk in Nederland zijn er negen man. Is de PKN vrouwonvriendelijk?