Onbezorgd naar de Rif zit er even niet in

Broederlijk staan de twintigers naast elkaar, turend over de Middellandse Zee. De één in het shirt van Ajax, de ander in dat van Feyenoord. Na een reis van twee dagen komt hun eindbestemming in zicht: Marokko, het land van hun ouders. „Ik heb in Spanje gewoond en zit nu in België. Maar Marokko voelt ook als mijn thuis”, zegt Hichoun Zahri (22). Hij draagt op zijn rug de naam van Ajacied Nouri. „Het is verschrikkelijk wat er met hem is gebeurd. Een hartstilstand op zo’n jonge leeftijd.”

Tienduizenden Europese Marokkanen keren iedere zomer terug naar hun roots. Maar voor een deel van hen lijkt een onbezorgde vakantie er dit jaar niet in te zitten. Protesten voor betere leefomstandigheden in steden in de Rif als Nador en Al Hoceima zijn hardhandig neergeslagen. Honderden Riffijnen, onder wie de leider van de opstanden Nasser Zafzafi, verdwenen achter de tralies. Vorige maand kreeg Zafzafi twintig jaar cel.

Aanvankelijk leken ‘Europese Marokkanen’ geen gevaar te lopen. Dat veranderde toen de Belgische Riffijn Wafi Kajoua in juni werd opgepakt in Marokko omdat hij op Facebook actie voerde voor de Rif. Er zouden ook Marokkaanse Nederlanders op lijsten van de autoriteiten staan. Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok, die eerder de straffen voor de leden van de volksbeweging Hirak „aan de hoge kant” noemde, waarschuwde dat activisten in Marokko „goed op moeten letten”.

Lees ook: Marokkanen uit de Rif pikken het niet meer

Volgens Foaud El Haji, die namens Rif Alert vanuit Nederland strijdt voor de vrijlating van de gevangenen, slaan veel Marokkaanse Nederlanders een jaartje over. „Ik blijf dit jaar ook heerlijk thuis”, laat hij weten via WhatsApp. „Ik heb veel kennissen die dit jaar liever naar Spanje, Frankrijk of Turkije reizen. Veel anderen gaan wel gewoon. Maar ik vraag me af of ze zich helemaal vrij zullen voelen.”

Ondanks de spanningen in de Rif trekt halverwege juli een lang lint van volgestopte auto’s, met meer dan eens ook nog een lading spullen op de imperiaal, vanuit Nederland, Duitsland en België over de snelwegen naar de Spaanse kust. In havensteden als Algeciras, Tarifa, Almería en Málaga liggen boten klaar om de stroom naar Noord-Afrika te vervoeren.

Trossen los

Het is 15.30 uur in de middag als de Fortuny van veerbootmaatschappij Trasmediterranea in de haven van Málaga de trossen los gooit. De ferry naar de Spaanse exclave Melilla zit helemaal vol. Grotendeels met Europese Marokkanen, van wie de meesten hun wortels in het noordelijke Rifgebied hebben.

De sfeer aan boord is ontspannen – kinderen vermaken zich in het zwembad op het dek. De Spaanse kust verdwijnt langzaam uit het zicht.

Het gezin van de 35-jarige Faris rust bij de bar van de boot even uit van de lange reis vanuit Rotterdam. Naast hen op de bank een rood tasje van Kruidvat. „Nee,” zegt de havenarbeider, „we hebben eigenlijk geen moment overwogen dit jaar niet te gaan”. Met een cynisch glimlachje: „Is er iets aan de hand dan?”

Faris en zijn echtgenote gaan samen met hun 1-jarige dochtertje op familiebezoek in Nador. Ze vertegenwoordigen het deel van de Riffijnen dat het protest slechts van afstand volgt. Ze begrijpen dat mensen betere voorzieningen eisen en wijzen de zware straffen af. „Maar verder speelt dit zich grotendeels buiten ons leven af”, zegt Faris. Drie dagen later is zijn nonchalante toon verdwenen. Vanuit Marokko mailt hij het uitdrukkelijke verzoek zijn volledige naam toch maar niet in de krant te zetten en ook geen foto van hem af te drukken.

Kritiek op Zafzafi

Andere Riffijnen aan boord willen best hun gedachten over de situatie laten gaan, maar delen die mening ook liever niet met het grote publiek. Ze zitten zeker niet allemaal op één lijn. In een klein groepje ontbrandt een felle discussie over de protesten in Al Hoceima in een mengelmoes van Nederlands en Berbers. Het draait om de vraag of de demonstranten de eenheid van Marokko in gevaar brengen. Er is ook kritiek op de wijze waarop protestleider Zafzafi zijn gelijk probeerde te halen, door na een vrijdaggebed in de moskee een imam te bekritiseren. Voor de autoriteiten was dat de reden om hem in mei vorig jaar op te pakken.

„Iedereen moet zich aan de wet houden. Ook de mensen die protesteren”, zegt Hichoun Zahri. „Maar ja, twintig jaar cel is natuurlijk wel veel te veel voor Zafzafi.”

Als de Fortuny laat in de avond aankomt, gaan de meeste Riffijnen recht naar de grensovergang in de richting van Nador, de grootste stad van de Rif, waar de sfeer gespannen is. Mohammed Mohandis, voormalig lid van de Tweede Kamer en nu fractievoorzitter van de PvdA in Gouda, gaat er met zijn kinderen op bezoek. „Het is veel minder druk dan in het verleden. En mensen gaan nu veel korter”, zegt Mohandis, die zelf ook volgende week alweer terugkeert. „Van een echte vakantie is zo geen sprake. Het is ingetogen. Iedereen weet dat het weinig zin heeft hier nog over politiek te praten. Als mensen toch de straat op gaan, wordt zo’n protest direct neergeslagen. Als ik geen verplichting zou voelen mijn familie te zien, dan zou ik nu ook veel liever ergens anders in een resort hebben gezeten.”