Trump zet de wereld op zijn kop

De finale van Trumps Europatour 2018 was een verbijsterende knieval voor de Russische president Poetin. De Amerikaanse president nam het op een persconferentie vrijwel schouder aan schouder met de Russische president op tégen zijn eigen geheime diensten en tegen de Amerikaanse openbaar aanklager die onderzoek doet naar Russische inmenging in de presidentsverkiezingen, Robert Mueller.

Donald Trump was een week in Europa en zette de wereld op zijn kop. Hij botste met trouwe bondgenoten Duitsland en Verenigd Koninkrijk, schoffeerde NAVO-partners en rolde ter afsluiting maandag in Helsinki de rode loper uit voor de Russische president, de belangrijkste tegenspeler van het Westen. Vrienden worden tegenspelers, de tegenspeler werd een medestander.

Trump herhaalde in Helsinki dat zijn entourage niet heeft samengespannen met Rusland, Poetin trad daarbij op als ontlastende getuige. „We hebben een briljante campagne gevoerd en dáárom ben ik president”, zei Trump. Poetin zei dat hij destijds inderdaad graag wilde dat Trump president zou worden, maar dat hij niets deed om hem te helpen.

Lees ook: Trump en Poetin schouder aan schouder

Het verhaal dat het Kremlin belastend materiaal heeft verzameld over Trump, ontkende Poetin. Een groot deel van de persconferentie ging op aan vermeende Russische inmenging, evenals, volgens Trump, een deel van de top zelf.

De dag was begonnen met een typisch diplomatiek-spelletje. Poetin landde 55 minuten te laat in Helsinki. Hij liet Trump ongeveer net zo lang wachten als eerder paus Franciscus (50 minuten) maar niet zo lang als kanselier Angela Merkel (4 uur, 15 minuten). Trump liet Poetin daarop even wachten in het presidentieel paleis, waar de twee eerst ruim twee uur onder vier ogen spraken en daarna, met staf en ministers, gezamenlijk lunchten.

Het begin leek stroef. De handdruk duurde drie seconden, waarbij Poetin zich veiligheidshalve vastklampte aan zijn stoel. Poetin keek strak, zakte onderuit. Trump, daarentegen, ging op de toeschietelijke toer. Hij knipoogde en zei te hopen op een „bijzondere” relatie. Trump zei dat het tijd was voor een „zakelijk gesprek”.

‘Amerikaanse gekte en domheid’

’s Ochtends had Trump Poetin al een cadeautje gegeven. Hij twitterde dat de relatie met Rusland nog nooit zo slecht is geweest „dankzij jaren Amerikaanse gekte en domheid en nu de heksenjacht”, doelend op het Rusland-onderzoek. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken twitterde koeltjes terug: „Mee eens.”

Niemand betwist dat de relatie tussen de VS en Rusland slecht is. Maar dat komt vooral door de Russische annexatie van de Krim en de Russische inmenging in Oekraïne. Trump leek daar niets van te willen weten. Zijn toenadering tot Poetin kende ogenschijnlijk weinig voorbehoud.

Was Helsinki het eerste teken van détente na vier jaar ijzige betrekkingen tussen Oost en West? Trump zou dat graag zo willen zien en Poetin maakte duidelijk dat hij openstond voor samenwerking.

Poetin kondigde humanitaire samenwerking in Syrië aan, overleg over ontwapening en drong bij de VS aan op hernieuwde inspanningen om het Minsk-proces, dat tot duurzame vrede in Oekraïne moet leiden, vlot te trekken. Ook komt er een Amerikaans-Russisch samenwerkingsverband voor ondernemers.

Trump nam het woord Oekraïne niet één keer in zijn mond. Maar, volgens Poetin, heeft hij wel herhaald dat hij de annexatie van de Krim illegaal vindt. Afgaande op de persconferentie heeft Trump geen grote concessies gedaan, zoals het opschorten van oefeningen of het versoepelen van sancties. Of ‘Helsinki’ een keerpunt is op weg naar een constructievere dialoog tussen Oost en West moet de komende tijd blijken als de top al dan niet een vervolg krijgt. Maar door zo ongeremd de kant van Poetin te kiezen is Trump zelf een obstakel geworden: elke volgend Amerikaans-Russische initiatief wordt na Helsinki met nog meer wantrouwen gevolgd.