15 jaar voor daders moord op vier Nederlandse journalisten in El Salvador

De drie verdachten van de moord op vier Nederlandse journalisten in El Salvador in 1982 zijn schuldig bevonden. In een verrassend snel verlopen zitting in het Salvadoraanse plaatsje Chalatenango oordeelde de jury unaniem dat oud-kolonel Mario Adalberto Reyes Mena, oud-minister van Defensie José Guillermo Garcia en de voormalige politiechef Francisco Antonio Morán schuldig zijn aan de moord op Koos Koster, Joop Willemsen, Jan Kuiper en Hans ter Laag, die werkzaam waren voor de toenmalige IKON-omroep. Alle drie werden ze veroordeeld tot vijftien jaar celstraf. Daarnaast verliezen ze hun rechten als burgers. Ze kunnen niet in beroep tegen het vonnis.

Naast een veroordeling van de drie verdachten is de Salvadoraanse staat veroordeeld vanwege het vertragen van de rechtsgang. De rechter oordeelde dat de staat een openbare verklaring moet afleggen en excuses moet aanbieden aan de nabestaanden van de slachtoffers. Het is de eerste keer dat het in een zaak uit de Salvadoraanse burgeroorlog, die onderzocht is door de VN, tot een veroordeling komt.

Lang was onzeker of de zaak dinsdag wel zou beginnen. De zitting stond oorspronkelijk gepland voor eind april, maar werd een dag voor aanvang uitgesteld op verzoek van de advocaat van de verdachten. Vanwege de onzekerheid besloten de nabestaanden van de slachtoffers deze keer niet naar El Salvador te reizen. Wel was duidelijk dat als de zitting zou beginnen, de zaak in één keer behandeld zou worden. Dat het vonnis al binnen één dag volgde, was een verrassing.

Vlag hangt uit

Sonja ter Laag, de zus van geluidsman Hans ter Laag, heeft woensdag voor haar huis in Hilversum de vlag uitgehangen om de uitspraak te vieren. De opluchting is groot, zegt ze. “Wij hebben de afgelopen 43 jaar steeds tussen hoop en teleurstellingen geleefd. Iedere keer was er een lichtpuntje, maar tegelijkertijd ook heel veel hobbels”, zegt ze tegen NRC. “Dat de zaak zou beginnen was voor mij al een grote verrassing. Deze uitspraak al helemaal”.

De jarenlange gevangenisstraf voor de drie daders vindt ze minder belangrijk. “De erkenning dat ze schuldig zijn, dat ze niet als oorlogsveteraan met al hun mooie decoraties op hun borst overlijden, maar dat ze als oorlogsmisdadiger hun graf in gaan, dat vind ik het allerbelangrijkste”.

Een bijzonder onderdeel van het vonnis is de veroordeling van de staat El Salvador, voor vertraging van de rechtsgang. Binnen dertig dagen moet de commandant van de Salvadoraanse strijdkrachten publiekelijk excuses aanbieden aan de nabestaanden van de vier gedode journalisten. Ter Laag zegt dat ze daarvoor best weer naar het Midden-Amerikaanse land wil gaan. “Ik wil dat ze me aankijken, als ze hun excuses aanbieden. En dan mogen ze ook mijn reis en mijn hotel en mijn onkosten betalen”.

Lees ook

De dood van vier IKON-journalisten houdt El Salvador bijna 45 jaar later nog bezig

‘Slachtoffers stonden centraal’

Oscar Pérez, directeur van mensenrechtenorganisatie Comunicándonos, is vanaf het begin betrokken geweest bij de zoektocht naar gerechtigheid voor de vier Nederlanders. “Vandaag hebben we gerechtigheid gekregen. Vandaag stonden de slachtoffers van het conflict centraal, niet de daders”, zei Pérez kort na afloop van de zaak tegen NRC. “Maar ook voor El Salvador, waar decennialang straffeloosheid heerste voor de mensenrechtenschendingen uit de burgeroorlog, is dit een belangrijke dag”.

Met de uitspraak komt een einde aan een jarenlange strijd voor gerechtigheid voor de journalisten, die in 1982 namens de voormalige omroep IKON afreisden naar El Salvador om verslag te doen van de bloedige burgeroorlog daar. Op 17 maart reden zij in een hinderlaag van het regeringsleger, toen ze in de rurale provincie Chalatenango arriveerden voor een reportage met linkse guerrilla’s. Alle vier kwamen ter plekke om het leven.

Een amnestiewet maakte het jarenlang onmogelijk om de daders van de moorden, die waren geïdentificeerd door een VN-waarheidscommissie in de jaren negentig, te vervolgen. Toen deze wet in 2016 door het Hooggerechtshof werd ingetrokken, deden nabestaanden alsnog aangifte.

Van de vijf hoofdverdachten zijn er inmiddels twee overleden. Oud-minister van Defensie José Guillermo Garcia en de voormalige politiechef Francisco Antonio Morán zitten in huisarrest sinds 2022, terwijl de 85-jarige Reyes Mena nog altijd in de Verenigde Staten zit. Tegen hem is een uitleveringsverzoek ingediend.