Vanuit een grijze container op een vrachtwagen naast een snelweg in Siberië stijgt zondagmiddag plotseling een kleine drone op. Kort daarna zijn in de verte donkere rookpluimen te zien, het gevolg van explosies op de Russische luchtmachtbasis Belaja in het zuiden van de provincie Irkoetsk, op duizenden kilometers van de Oekraïense grens.

Diezelfde dag vallen onbemande vliegtuigjes ook de luchtmachtbases Ivanovo en Dyagilevo in het westen van Rusland aan, evenals het vliegveld Olenja in de uiterst noordwestelijk gelegen regio Moermansk. Het vliegveld Oekrainka –op 6300 kilometer van Kyiv– is ook een doelwit. Maar die aanval mislukt. Op minder dan 10 kilometer van de luchthaven vliegt de vrachtwagen met drones in brand.

Oekraïne meldt in eerste instantie dat het bij de aanval, die de codenaam ”Operatie Spinnenweb” droeg, 41 militaire vliegtuigen heeft verwoest. Het zou onder meer gaan om strategische bommenwerpers van het type Tu-22, Tu-95 en Tu-160, die de Russische luchtmacht gebruikt om raketaanvallen uit te voeren op Oekraïne. Inmiddels wordt over 13 vernietigde toestellen gesproken.

Onderscheppen

Hoe kon Kyiv de operatie uitvoeren? De voorbereidingen duurden volgens de Oekraïense veiligheidsdienst SBU anderhalf jaar. In die tijd smokkelde Oekraïne drones naar Rusland, die daar in de daken van houten huisjes verstopt werden. Dat gebeurde onder meer in een pakhuis in Tsjeljabinsk, een miljoenenstad in de Oeral.

Vlak voor de aanval werden de drones op vrachtwagens geladen en in de buurt van de vliegvelden gebracht. De onbemande vliegtuigjes werden zondag vervolgens op afstand geactiveerd – bij vier van de vijf luchtmachtbases met succes.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky sprak na afloop van een „briljante operatie”. Nooit eerder bereikte Oekraïne doelen zo diep in Rusland en ook de methode is nieuw. Kyiv voert aanvallen op Russisch grondgebied altijd uit met langeafstandsdrones. Omdat die urenlang onderweg zijn, weet Moskou de meeste ervan echter te onderscheppen.

Bij de operatie van zondag waren de onbemande vliegtuigjes al in Rusland. Daardoor hoefden de drones maar een kleine afstand af te leggen. Voor de aanval op Belaja was dat bijvoorbeeld slechts zo’n 7 kilometer. Dat maakt detectie vrijwel onmogelijk.

Generaals

De actie is voor de Russische luchtmacht een grote klap. Eind vorig jaar beschikte Rusland over 126 strategische bommenwerpers, blijkt uit The Military Balance, een rapport van het in Londen gevestigde Internationaal Instituut voor Strategische Studies. Daarvan zouden er nog geen 90 operationeel geweest zijn. Rusland kan de vliegtuigen, die kernwapens konden afvuren, in de nabije toekomst niet vernieuwen. Sommige toestellen waren al 70 jaar oud.

Voor Moskou is het ook een blamage. Zo blijkt uit satellietbeelden dat de vliegtuigen vlak voor de actie buiten stonden. Het toont aan dat Rusland geen rekening hield met Oekraïense aanvallen. Dat is niet voor het eerst.

Op 14 april 2022 wist Oekraïne het Russische vlaggenschip Moskva tot zinken te brengen. In oktober van datzelfde jaar blies Kyiv de Krimbrug op met een vrachtwagenbom. Verder vernietigde Kyiv talloze grote munitiedepots en pleegde het succesvolle aanslagen op hoge Russische generaals.

Zwarte dag

De SBU claimde dinsdag opnieuw een brug tussen de Krim en Rusland te hebben aangevallen. Op Telegram zegt de veiligheidsdienst dat er 1100 kilo aan explosieven is afgegaan. Daardoor raakten de pijlers van de belangrijke aanvoerroute voor Russische troepen beschadigd, aldus de dienst.

Het zijn gebeurtenissen die in de kringen rond het Kremlin doorgaans tot stilzwijgen leiden. Ook over de operatie van zondag werd op televisie nauwelijks gerept. Er werd alleen een boodschap voorgelezen van het ministerie van Defensie. Inhoud? „Alles is onder controle.”

Poetin zelf liet niet van zich horen. Daarentegen klinken op Russische sociale media woedende reacties. Boosheid tegen Oekraïne, maar ook tegen de legerleiding en de veiligheidsdiensten die de operatie niet wisten te voorkomen.

Pro-Russische militaire bloggers roepen op tot harde tegenmaatregelen. Aleksandr Kots, oorlogscorrespondent van de Komsomolskaja Pravda, spreekt van „een zwarte dag” en roept op „met volle kracht terug te slaan, ongeacht de gevolgen”.

Grondoffensief

Hoewel de operatie voor Oekraïne een opsteker is, gaat het de oorlog met dergelijke acties niet winnen. Al is het maar omdat ook de Russen hun aanvallen opvoeren. De afgelopen weken bestookte Moskou Oekraïne dagelijks met honderden raketten en drones.

Ook de strijd op de grond wordt geïntensiveerd. Oekraïne bevestigde vorige week dat Rusland enkele dorpen in de regio Soemy heeft ingenomen. En de veroveringen gaan nog altijd door. Kyiv vreest bovendien dat Rusland een nieuw grondoffensief start.

Ondertussen kwamen beide landen maandag voor de tweede keer sinds het begin van de invasie in de Turkse stad Istanbul bijeen om te praten over vrede. Oekraïne wil een staakt-het-vuren, maar Rusland verbindt daar allerlei eisen aan. Een einde aan de strijd is daardoor nog ver weg.