Wietproef lijkt een succes te zijn: ‘Het voelt goed dat het legaal is gekweekt’

Bij de verkoopbalie van coffeeshop Toermalijn in Tilburg bestudeert een Poolse man de uitgebreide menukaart met wiet- en hasjsoorten. Onderaan staan in een uitgelicht geel kader de legale producten, waaronder drie wiet-, twee hasj- en twee waterhasjvarianten. Plus zes verschillende joints.

‘Is de kwaliteit goed?’, vraagt de Pool in het Engels, wijzend op de Skywalker OG Kush, 6 euro voor 1 gram. ‘Jazeker’, antwoordt de baliemedewerkster. ‘Oké, dan neem ik die.’

Een jonge twintiger in een lichtblauw bomberjack koopt 5 gram, ook Skywalker. ‘Ik heb ADHD, hier word ik rustig van’, verklaart hij.

Buiten op het overdekte tuinterras zitten blowers rustig te genieten van hun joint, kopje koffie op tafel. ‘Ik vind die legale wiet prima, en niet duur’, zegt een man. ‘Het voelt ook goed dat het legaal is gekweekt.’

Zijn maat naast hem rookt White Widow, afkomstig van een illegale teler. ‘Smaken verschillen’, zegt hij. ‘Deze witte wiet zit nog niet in het legale assortiment.’

Tien gemeenten, tien telers

Sinds medio december verkopen coffeeshops in Tilburg en Breda wiet en hasj afkomstig van drie door de overheid gecontroleerde telers, naast producten die ze al jaren van illegale telers betrekken. Beide Brabantse steden kregen van de Rijksoverheid toestemming om alvast te beginnen met het wietexperiment, waartoe het kabinet-Rutte III in 2017 besloot, maar dat door allerlei factoren op grote vertragingen stuitte; acht andere steden volgen later.

In het wietexperiment worden de coffeeshops in tien geselecteerde gemeenten bevoorraad door tien geselecteerde telers. De proef is onder meer bedoeld om het criminele circuit van illegale cannabisleveranciers aan de achterdeur van coffeeshops een slag toe te brengen.

Hoe bevalt de legale wiet na vier maanden in Tilburg? ‘Er is zeker vraag naar staatswiet, zoals het in de volksmond wordt genoemd’, zegt Willem Vugs, eigenaar van Toermalijn en tevens voorzitter van De Achterdeur, de vereniging van Tilburgse coffeeshops. ‘De interesse van de klant valt ons echt mee. Tot een paar weken geleden was de legale voorraad voortdurend uitverkocht. Dan gingen klanten teleurgesteld met lege handen naar buiten. Dat hadden we niet verwacht.’

Geen voorraadbeperking meer

Tot medio maart mochten de coffeeshops maar 500 gram legale cannabis op voorraad hebben – dezelfde voorraadbeperking die geldt voor illegale cannabis. Daardoor waren de coffeeshops voortdurend ‘legaal uitverkocht’ en moesten de transporteurs van de legale telers meerdere keren per dag voorrijden om de voorraden aan te vullen.

De burgemeesters van Tilburg en Breda onderkenden dat probleem en besloten met toestemming van Den Haag om de regels te verruimen: nu mogen coffeeshops een weekvoorraad aanhouden. ‘Nu die voorraadbeperking is opgeheven, hoeven we geen nee meer te verkopen’, aldus Vugs.

Ook burgemeester Theo Weterings van Tilburg is positief verrast over de aanloopfase van het wietexperiment in zijn stad. ‘Volgens de coffeeshophouders wordt er nadrukkelijk door klanten gevraagd naar legale wiet’, aldus de VVD-bestuurder. ‘Het is goed dat die voorraadregel is aangepast, ook voor de transporteurs die steeds maar met wagentjes moesten rondrijden om ergens 500 gram af te leveren.’

Zo was de testfase in Tilburg en Breda ook bedoeld, onderstreept Weterings: de ‘kinderziektes’ uit het experiment halen. ‘Die ervaringen zijn zeer waardevol’, aldus de burgemeester.

Gewone factuur

Coffeeshophouder Vugs vindt het een verademing dat hij een gewone factuur krijgt van de legale teler, die hij via de bank kan voldoen. ‘Dat is echt bijzonder en voelt heel prettig’, zegt hij. ‘Je runt al 35 jaar een coffeeshop en al die tijd was je strafbaar bezig aan de achterdeur. Het product wordt uit het criminele circuit gehaald. Nu ben je een gewone ondernemer.’

Toch plaatst hij ook kritische kanttekeningen. Het track-and-tracesysteem waarmee telers moeten werken, is niet alleen omslachtig bij de kassa, maar ook storing gevoelig. Vugs twijfelt ook aan de haalbaarheid van de overheidsplanning om medio juni in de acht andere gemeenten met het wietexperiment te beginnen. Er zijn op dit moment nog maar drie legale telers en hij verwacht niet dat er binnen twee maanden veel meer bij zullen komen. ‘Dat heeft gevolgen voor het aanbod en de diversiteit aan producten’, vreest hij.

Burgemeester Weterings vindt dat de overheid moet vasthouden aan 17 juni als begindatum voor de overgangsfase in tien gemeenten. Weterings zegt dat zijn collega’s dat ook willen en dat de datum telers dwingt tot meer dadendrang. ‘Het wordt erop of eronder, doe je mee of niet?’, aldus de VVD-bestuurder. ‘Anders maken telers misschien toch weer de afweging: we wachten nog even.’

De Rijksoverheid heeft de overgangsfase, waarin coffeeshops zowel legale als illegale wiet mogen verkopen, wel met zes weken verlengd tot 16 september. Volgens de planning zal die dag in het najaar de echte ‘experimenteerfase’ beginnen, waarin tachtig coffeeshops in tien gemeenten gedurende vier jaar uitsluitend cannabis van gereguleerde telers mogen betrekken.

Vorige maand diende de PVV, tegenstander van het gedoogbeleid, een motie in om het hele wietexperiment stop te zetten, maar die haalde het niet. Een meerderheid van de Tweede Kamer zette wel een streep door een wetswijziging om ook Amsterdam-Oost mee te laten doen met de proef.

Burgemeester Weterings, fervent voorstander van legalisering van softdrugs, hoopt dat het wietexperiment ondanks de veranderde politieke wind in Den Haag doorgang kan vinden. ‘Anders gaan we nog verder achteropraken op andere landen die al wel de stap naar legalisering hebben gezet.’

In de tuin van coffeeshop Toermalijn komt een jongeman met oortjes in aan de terrastafel zitten en begint een jointje te rollen van Skywalker. Waarom heeft hij deze legale wietsoort gekocht? Hij doet zijn oortjes uit en antwoordt: ‘Niet omdat het legaal is, dat boeit me niet zo, maar omdat het goedkoop is. Dat scheelt me 4 euro per gram.’