Miljoenenstrop: gasveld in zeebodem waar Nederland CO2 in wil pompen is nog niet leeg
Het plan voor opslag van CO2 in een leeg gasveld onder zee valt tientallen miljoenen euro’s duurder uit. De reden: het gasveld blijkt nog niet helemaal leeg en de eigenaar Taqa vraagt om compensatie.
Het opbergen van broeikasgassen (CO2) uit de Rotterdamse industrie in een leeg gasveld onder de Noordzee pakt fors duurder uit. Het Porthos-project, waarbij vanaf 2026 CO2 via een nieuwe pijpleiding op de zeebodem naar een leeg gasveld van Taqa moet vloeien, stuit namelijk op een probleem. Het gasveld blijkt nog niet helemaal leeg.
En nu de gasprijs hoog is, moet Porthos, in handen van de overheidsbedrijven Gasunie, EBN en Havenbedrijf Rotterdam, tientallen miljoenen euro’s aan eigenaar Taqa betalen ter compensatie, omdat CO2-opslag verdere gaswinning onmogelijk maakt. De restpartij aan gas blijft dus in het veld achter.
De Rekenkamer merkt op dat dit voor de kabinet, dat inzet op zoveel mogelijk ‘eigen’ gaswinning op de Noordzee jammer is én dat de compensatie de staatsdeelnemingen geld kost.
Algemene Rekenkamer ploos financiën van Porthos uit
Deze ‘extra kostenpost’ wordt donderdag bekendgemaakt door de Algemene Rekenkamer, die de financiën van Porthos uitploos om te controleren of overheidsgeld goed besteed wordt. Bij het kabinet is de miljoenencompensatie aan Taqa, een groot gasbedrijf uit Abu Dhabi, bekend. Maar de Tweede Kamer heeft er van demissionair minister Jetten (klimaat) niets over gehoord. Toen hij het wankelende Porthos eind 2022 een financiële garantieregeling verleende, omdat hij CO2-opslag onmisbaar vindt voor de klimaatdoelen, gaf hij de informatie niet.
De Tweede Kamer veronderstelt dat het geselecteerde gasveld leeg is en klaar met pompen. Dat blijkt niet het geval, meldt de Rekenkamer. Een woordvoerder van de Rekenkamer noemt dat ‘vreemd’. “Daarom hebben wij dit ook in ons rapport gezet.”
Het Rijk ‘een boodschap meegeven’
Het is niet de bedoeling van de Rekenkamer om de compensatie aan Taqa ter discussie te stellen. “Dat is bovendien te laat, de afspraken liggen vast”, zegt een woordvoerder. “Wij willen vooral het Rijk een boodschap meegeven voor toekomstige projecten voor CO2-opslag.” Wat de Rekenkamer betreft zou de rijksoverheid beter op de eigen portemonnee mogen letten.
Bij Porthos zijn het vooral vier Rotterdamse industriebedrijven waaronder ExxonMobil en Shell die, mede dankzij rijkssubsidie, voordeel zullen hebben bij de CO2-opslag, tot het gasveld in 2042 volgepompt is. De overheid daarentegen draagt – via staatsdeelnemingen EBN en Gasunie – de grote risico’s, vanaf 2062 zelfs volledig.
De overheid ‘doet zichzelf tekort’ door genoegen te nemen met 6,6 procent rendement, stelt de Rekenkamer, waar de vuile industrie die CO2 aanlevert 34 procent rendement mag maken.
Rechtszaak
Voor Porthos past de financiële tegenvaller in een breder verhaal van toenemende kosten. Het project is de afgelopen jaren al ruim 1,3 miljard gaan kosten, onthulde NRC onlangs, terwijl bij de aftrap in 2018 de investering werd geraamd op een half miljard. Inflatie en hoge materiaalkosten stuwden de uitgaven op, net als vertragingen.
Die vertraging had onder meer te maken met een rechtszaak die Johan Vollenbroek van Mobilisation for the Environment (MOB) voerde tegen Porthos. MOB stelde dat de vergunning voor de CO2-opslag niet deugde, omdat bij de aanleg van een CO2-transportleiding stikstof vrijkomt, wat het project onrechtmatig zou maken. Maar de Raad van State oordeelde dat het gaat om relatief weinig stikstof, enkel in de bouwperiode, waardoor het klimaatproject mag doorgaan.
Voor het kabinet was dat een opluchting, want CO2-opslag geldt als pijler onder het klimaatbeleid. Ook gerenommeerde adviseurs zoals het Internationaal Energie Agentschap en het Planbureau voor de Leefomgeving stellen dat CO2-opslag onmisbaar is om de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer omlaag te krijgen.
Porthos is in Nederland het eerste grote project om dat te regelen. Eerdere pogingen mislukten. In Barendrecht accepteerde de regio geen CO2 in de bodem. Een daaropvolgende poging in de Rotterdamse haven om CO2 in de zeebodem te stoppen, mislukte in 2017. De CO2 van kolencentrales zou worden afgevangen en wegpompt in een leeg gasveld onder de Noordzee. Hoge kosten deden het project de das om.
Lees ook:
CO2-opslag in Noordzee is cruciaal voor industrie. Gaat dat plan lukken?
Zonder CO2-opslag in de Noordzee haalt de industrie de klimaatdoelen niet. Er wordt aan meerdere opslagprojecten gewerkt, maar ontwikkelaars liepen tegen een obstakel aan: stikstof.