Aanpak grensoverschrijdend gedrag NPO lastige opgave in onzekere tijden
De omroepen presenteren een fors pakket aan maatregelen om grensoverschrijdend gedrag tegen te gaan. De cultuur in Hilversum moet veranderen, maar lukt dat wel in een toekomst die ongewis is?
Voor de publieke omroepen kwamen woensdag twee commissie-onderzoeken bij elkaar die aanvoelen als aluminiumfolie op een metalen vulling in de kies. Vorig jaar was er de commissie-Van Geel die een ingrijpende reorganisatie van de omroepen voorstelde. Dit jaar volgde de commissie-Van Rijn met een pijnlijk rapport over grensoverschrijdend gedrag. Hoe de overkoepelende NPO en de omroepen dat willen aanpakken, maakten zij woensdag bekend.
Er gaat voor presentatoren het nodige veranderen. Zo wordt gekeken naar hun salaris dat soms door constructies via productiehuizen hoger is dan de zogeheten Balkenende-norm. Ook krijgen presentatoren betere begeleiding en staat in hun contract hoe ze zich moeten gedragen.
De commissie-Van Rijn richtte zich vooral op leidinggevenden en bestuurders en ook zij krijgen te maken met cursussen. Omroepbazen moeten na maximaal tien jaar plaatsmaken. En een belangrijk onderdeel in het plan van aanpak is zorgplicht. Omroepen moeten erop letten dat presentatoren en eindredacteuren goed met medewerkers omgaan. Berucht waren de uitbarstingen van Matthijs van Nieuwkerk en eindredacteur Dieuwke Wynia bij De Wereld Draait Door. Medewerkers die nog last hebben van hun tijd bij DWDD of misdragingen bij andere programma’s kunnen terecht bij psychologen, mediators en vertrouwenspersonen. Daarvoor richt de NPO een speciale commissie op.
‘De plannen zijn niet allemaal concreet’
De nazorg en nieuwe regels voor bestuurders, presentatoren en leidinggevenden zijn enkele maatregelen in een omvangrijk pakket aan plannen. De NPO en de omroepen kregen complimenten van Mariëtte Hamer, de regeringscommissaris seksueel en grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Maar Hamer heeft ook zorgen. De plannen zijn niet allemaal concreet, schrijft ze in een brief aan staatssecretaris van cultuur Fleur Gräper.
Hoe zit het bijvoorbeeld met de naleving van de plannen? Als een presentator zich ondanks zijn begeleiding niet aan de regels houdt, volgen er dan sancties? Hamer schrijft dat dit plan van aanpak ‘geen papieren werkelijkheid moet blijven, maar op de werkvloer moet landen’. “Daar zit vooral mijn zorg.”
Naast de interne cultuur moet de NPO nog een andere kwestie het hoofd bieden. Die heeft te maken met een andere commissie, die van Pieter van Geel. Hij adviseerde de NPO vorig jaar om ingrijpend te moderniseren om zo het maatschappelijk draagvlak te behouden. Het ingrijpendste advies van de commissie-Van Geel gaat over het aantal omroepen. Dat moet terug naar zes, tot groot ongenoegen van de omroepen.
Van Geel adviseerde om de omroepen in 2026 geen nieuwe concessie te verlenen, maar de oude met een jaar te verlengen. Vandaag werd bekend dat er inderdaad geen nieuwe concessie komt, maar dat de oude met twee jaar wordt verlengd. Een maatregel die op twee manieren is te interpreteren. Op een positieve, zoals de NPO en diverse omroepen doen. Zij stellen dat de verlenging met twee jaar meer rust en ruimte geeft om het omroepbestel te moderniseren, zoals Van Geel wil.
Scheve machtsbalans door onzekere contracten
Thomas Bruning, secretaris van journalistenvakbond NVJ, verwoordt de negatieve interpretatie. “Dit wordt gezien als voorbode om in te grijpen bij de publieke omroep. Wij willen benadrukken hoe belangrijk een stevige publieke omroep is in deze tijd, en dat die niet inhoudelijk wordt aangepakt door de overheid.”
Een gevolg van de verlenging van de concessieperiode is namelijk dat een toekomstig kabinet sneller veranderingen kan doorvoeren. Dat toekomstige kabinet bestaat vermoedelijk uit PVV, VVD, NSC en BBB, en daar zit bij Bruning de pijn. Deze partijen willen bezuinigen of de NPO in zijn geheel elimineren.
Dat gaat schuren met een deel van de plannen om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken. De onzekere en tijdelijke contracten zorgen voor een scheve machtsbalans. Het voornemen is medewerkers meer vaste contracten te geven en omroepen meer zekerheid over de programmering. Ook dat geeft rust.
Maar anders dan de NPO vreest Bruning, en met hem vakbond FNV, juist voor onrust en onzekerheid bij medewerkers omdat de toekomst onzeker is. Kortom: geen ideale omstandigheden om een nieuwe werkcultuur te creëren.
Lees ook:
Advies: breng het publieke omroepbestel terug naar zes ‘dragende’ omroepen
Als het aan de adviescommissie-Van Geel ligt, gaat er veel veranderen in de omroepwereld. Van Geel wil terug naar zes ‘dragende’ omroepen en voorkomen dat omstreden omroepen als Ongehoord Nederland in het bestel komen.