‘Das Auto’ rijdt Europese top in de wielen: Duitse relatieproblemen werken door in Europees verband

Als elk land zo handelt, stort de Europese besluitvormingsmachine in elkaar, zei de Letse premier Krisjanis Karins. Iedereen heeft immers zijn pijnpunten en stokpaardjes. Toch zijn de verwijten aan Duitsland overdreven, zegt een EU-diplomaat. ‘Veel van die kritiek is ook door Frankrijk ingestoken. Als de positie van Duitsland moreel wordt verzwakt, krijgt Frankrijk meer kans voor zijn eigen plannen. Duitsland blijft een betrouwbare partner’, aldus de diplomaat.

De zaak is niet zo dramatisch als zij door sommigen wordt voorgesteld. Over de auto wordt snel een compromis verwacht. Ook na 2035 mogen auto’s in de EU met een verbrandingsmotor worden uitgerust, mits zij rijden op e-fuels, een synthetische brandstof die uit hernieuwbare energie wordt gewonnen.

Bovendien boekt de Europese Unie op andere punten juist flinke vooruitgang, met de volledige instemming van Duitsland. Donderdag bekrachtigden de Europese leiders het streven om een miljoen granaten aan Oekraïne te leveren, deels door gezamenlijke Europese inkoop. Een jaar geleden was Duitsland slechts bereid om vijfduizend helmen naar Oekraïne te sturen. Bondskanselier Scholz wordt vaak verweten dat hij te traag is, een indruk die wordt versterkt door zijn weinig dynamische presentatie, maar Duitsland heeft in één jaar oorlog enorme stappen gezet.

De afgelopen weken werd in Brussel ook de basis gelegd voor een nieuwe economische politiek waardoor Europa minder afhankelijk wordt van andere werelddelen. De ontwikkeling van schone technologie zal worden gesubsidieerd, het winnen van grondstoffen in Europa zelf bevorderd. Voorbij is de tijd dat Noord-Europa, onder aanvoering van Duitsland, vertrouwde op een wereldmarkt waar alles goedkoop van elders kon worden aangevoerd.

Stoplichtcoalitie

Dat neemt niet weg dat er in Brussel zorgen bestaan over de verdeeldheid van de Duitse stoplichtcoalitie van rood (sociaal-democraten), geel (liberalen) en groen (Groenen). De strijd rond de auto laat zien hoe gemakkelijk interne problemen in de coalitie naar Europa kunnen overslaan. De liberale FDP verloor een reeks regionale verkiezingen. In Berlijn, Saarland en Nedersaksen bleef de partij onder de kiesdrempel van 5 procent, waardoor zij uit het deelstaatparlement verdween. De liberalen hadden dringend behoefte aan een populair thema waarmee zij zich konden profileren. Geen beter thema dan de auto: volgens een peiling is 67 procent van de Duitsers tegen het einde van de verbrandingsmotor. Daarom vochten de liberalen voor e-fuels. Ze zijn inefficiënt, duur en waarschijnlijk zonder belang voor de gewone automobilist, maar de FDP kon er een symbolisch punt mee scoren. En bondskanselier Scholz had niet het gezag om deze manoeuvre te verhinderen.

Ook de Groenen verliezen. In de peilingen zijn zij teruggevallen van 23 naar 17 procent. De Groene minister van Economische Zaken Robert Habeck klaagt dat zijn klimaatplannen worden tegengewerkt door zijn coalitiepartners SPD en vooral FDP. ‘Het kan niet zo zijn dat in een coalitie die vooruitgang nastreeft slechts één partner verantwoordelijk is voor de vooruitgang en de anderen haar juist proberen te voorkomen’, zei Habeck onlangs voor de Duitse televisie.

Habeck werkt aan een plan om nieuwe verwarmingsapparaten op gas en olie vanaf 2024 te verbieden. Volgens hem werden de voorstellen door de coalitiepartners gelekt naar de sensatiekrant Bild, in een poging het draagvlak voor de maatregel te schaden. De liberale parlementariër Konstantin Kuhe meende juist dat Habeck zelf gelekt heeft om zijn tegenstanders de schuld te kunnen geven.

De stoplichtcoalitie is een product van de politieke fragmentatie die ook in Duitsland heeft toegeslagen. Een meerderheid kan alleen worden gevonden door samenwerking van partijen die niet elkaars natuurlijke bondgenoten zijn. De Groenen zetten vol in op het klimaat, de liberale FDP is traditioneel een vroem-vroempartij die het autominnende deel van Duitsland wil bedienen. De liberalen verwijten de Groenen dat zij de Duitsers op kosten jagen en dingen willen verbieden. ‘Klimaat- en milieuvriendelijk gedrag kan niet worden geforceerd met een koevoet’, zei FDP-milieuspecialist Olaf in der Beek tegen de nieuwssite Politico.

Relatieproblemen

Zondag komen de coalitiepartijen bij elkaar in een poging de sfeer te verbeteren. ‘Na vijftien maanden zijn de partners rijp voor relatietherapie’, schrijft Georg Schwarte, commentator van de publieke omroep ARD.

Voor de Europese Unie zou het goed zijn als de therapie succesvol uitpakt. In Brussel geldt het adagium: zo sterk als je thuis bent, zo sterk ben je ook in Europa. Wie in eigen land verzwakt, verliest ook gezag aan de onderhandelingstafel in Brussel. Bovendien heeft een verzwakte leider minder ruimte om compromissen te sluiten in Brussel, zeker op punten die thuis moeilijk liggen. De EU draait nog altijd in sterke mate rond de Duits-Franse as. Terwijl de populariteit van de Franse president Emmanuel Macron de afgelopen week een nieuw dieptepunt bereikte, worstelt de Duitse regering met relatieproblemen die naar Europa overslaan.