Hoe het Zweedse Göteborg wil uitgroeien tot ’s werelds beste stad als het regent (en wat Amsterdam al doet)

Op een regenachtige dag is het gemiddelde schoolplein geen gezellige plek. Verlaten speeltoestellen, her en der plassen, veel steen. In het Zweedse (en regenachtige) Göteborg vonden ze dat het anders moest, dus werd er een ontwerpcompetitie uitgeschreven voor een school die het ook goed zou doen in de regen.

De winst ging naar een Zweeds architectenbureau. Het ontwierp een schoolgebouw met veel hout, in typisch Scandinavisch design. Maar het opvallendste aspect was het plan om de regen op een milieuvriendelijke wijze op te vangen en te verwerken. Op het schoolplein wordt een ‘rivier’ (in feite een stroompje) aangelegd. Via de schuine schooldaken moet het regenwater daarheen worden geleid, om via een aantal sluizen en langs betonnen ‘ijsschotsen’ te eindigen in een stuk grasland.

Dat stukje land vormt niet alleen een prachtige speelplek, maar dankzij de rivier wordt water ook langer vastgehouden – van groot belang bij hevige buien. Geen regen? Dan is de droge rivierbedding ideaal voor skateboarders.

Dat in het ontwerp van de school rekening werd gehouden met de regen, is mede te danken aan Rain Gothenburg, een project ter ere van het vierhonderdjarig bestaan van de stad. Eigenlijk viel dat jubileum in 2021, maar corona gooide roet in het eten. “Honderd jaar geleden werd de viering ook twee jaar opgeschoven,” zegt Jens Thoms Ivarsson. “Toen vanwege de Spaanse griep en de nasleep van de Eerste Wereldoorlog.”

Pootafdrukken van een ijsbeer

Thoms Ivarsson is een veelzijdig man. Designer, kunstenaar, een van de bedenkers van het ijshotel in het noorden van Zweden en voormalig brandweerman. Altijd werkte hij met water. Sinds zes jaar is hij ook in dienst bij de gemeente Göteborg, als creatief leider van het regenproject. Hun doel: Göteborg inrichten als ’s werelds beste stad als het regent.

“Dat klink natuurlijk grappig,” zegt Thoms Ivarsson. “En zo is het ook wel een beetje bedoeld. De beste stad als het regent – zoiets lokt reactie uit. Maar uiteindelijk gaat het om de vraag wat wij, als mens, doen als het regent. Een stad is er voor de mensen, voor de inwoners. Hoe richten we Göteborg zo in dat zij er ook in de regen prettig kunnen leven?”

Die vraag heeft een aantal concrete antwoorden opgeleverd: de Torslandaskolan dus, een park (‘het beste park als het regent’), meerdere pleinen. En kunst, veel kunst. Putdeksels worden bijvoorbeeld voorzien van gedichten en op een plein in het centrum verschijnen bij regen de pootafdrukken van een ijsbeer.

Zulke projecten zijn bedoeld als bewustwording over regen, maar moeten de stad ook leefbaarder maken. “Als we dan toch bezig zijn met de waterafvoer, waarom dan niet naar de leefbaarheid als geheel kijken?” zegt Thoms Ivarsson. “Stel: er wordt een flatgebouw gerenoveerd. We kijken dan niet alleen naar de afvoer van de regen, maar ook naar wat bewoners verder willen. We gaan met ze in gesprek.”

Thoms Ivarsson hamert echter ook op de praktische kant van de ‘blauwe en groene infrastructuur’ – regen bekijken in de context van klimaatverandering. “De zomers worden heter en de winters natter, dat weten we. Daarover nadenken is pure noodzaak.” Zeker in Nederland, zegt hij. “Wij weten tenminste nog waar de neerslag terechtkomt. Bij jullie is het als een glas dat omvalt op tafel: het water gaat alle kanten op.”

Luchtbedje in de Rivierenbuurt

“Ik ben best een beetje jaloers op Göteborg,” zegt Daniel Goedbloed van Amsterdam Rainproof, de aanpak waarmee de gemeente en de waterschappen samen met ambtenaren, bedrijven en inwoners de stad klimaatbestendig willen maken. “In Göteborg kan je door het hoogteverschil meer met water spelen. Hier verdwijnt het water in het riool, waar het alsnog naar het laagste punt stroomt.”

Soms gaat dat mis. In 2014 kwam een deel van de Rivierenbuurt, een bekend risicogebied, onder water te staan. Er dobberde zelfs iemand op een luchtbedje door de Niersstraat. Tegen sommige buien kan je je niet wapenen, maar het Omgevingsprogramma Riolering schrijft voor dat de stad tegen 2050 een bui moet aankunnen die eens in de honderd jaar voorkomt. Voor de private sector bestaat sinds 2021 de Hemelwaterverordening, waarin staat dat de stad een bui met 60 millimeter neerslag moet kunnen opvangen.

Die uitgangspunten worden meegenomen in alle openbare projecten. Concreet betekent het dat regenwater moet worden vastgehouden. In groen, op pleinen, bij gebouwen. Denk aan het schoolplein in Göteborg. Ook de Rivierenbuurt, dat de voorbije jaren onder handen werd genomen, kent voorbeelden van dergelijk beleid. Zo wordt er regenwater opgevangen onder de tramrails, zijn straten vergroend en werden er ‘wadi’s’ aangelegd; verdiepte groene greppels die het water kunnen vasthouden, waarna het geleidelijk in de ondergrond wegloopt.

Net als in Göteborg gaat functionaliteit hand in hand met leefbaarheid. “We proberen de stad veilig en aantrekkelijk in te richten,” zegt Goedbloed. “Als een gezonde omgeving, met voldoende groen. Daarbij hoort het waterbeheer.” Of Amsterdam kan meedingen om de titel van ’s werelds beste stad in de regen? Goedbloed, lachend: “Met de rol van voorbeeldstad zou ik al heel tevreden zijn.”