Agent ‘Inge’ keek stiekem mee in chatgroepen Extinction Rebellion

De politie keek wekenlang mee in twee besloten chatgroepen van actiegroep Extinction Rebellion (XR). Dat gebeurde in aanloop naar de aanhouding van een groep klimaatactivisten, kort voor de A12-blokkade op 28 januari. Ook kreeg de politie hulp van een informant.

Dat blijkt uit de strafdossiers van de opruiingszaak tegen de groep activisten, die in handen zijn van Trouw, De Groene Amsterdammer en onderzoeksplatform Investico. Justitie verdenkt acht demonstranten van opruiing door op te roepen tot de verboden wegblokkade. Twee van hen worden daarnaast ook verdacht van vernieling. Allemaal kregen ze een gebiedsverbod voor de A12. De groep activisten staat woensdag voor de rechter tijdens een voorbereidende zitting.

Verzamelen van berichten

Onder de naam ‘Inge’ deed een agent succesvolle pogingen om als activist toegang te krijgen tot twee besloten chatgroepen van XR op berichtendienst Signal. De agent verzamelde vanaf november berichten uit de groepen en bracht de beheerders in kaart. In december kreeg de politie ook een tip binnen van een informant die namen deelde van een aantal organisatoren van het protest. Al deze informatie is gebruikt in het politieonderzoek waarbij ook openbare Twitterberichten van activisten werden verzameld.

“Tot nu toe werd deze combinatie van opsporingsmethoden vooral ingezet bij groepen die ook van terrorisme worden verdacht”, zegt Tamara Buruma, advocaat bij Prakken d’Oliveira en gespecialiseerd in opruiing. “Het is opvallend dat de politie ze nu inzet bij een legale, vreedzame beweging. Opruiing is een fors misdrijf, daarbij kunnen zware middelen worden gebruikt. Maar voor demonstranten zijn deze methoden niet ontwikkeld.”

Grijs gebied

Het Openbaar Ministerie (OM) zegt in een reactie dat het geen bemoeienis heeft met het meekijken in chatgroepen en gebruik van informanten. Dat komt omdat het gaat om middelen die de politie in eerste instantie inzet in het kader van handhaving van de openbare orde. Wel kan het OM de informatie gebruiken in zijn opsporingsonderzoeken.

Het is een grijs gebied wat de politie mag als het gaat om meekijken in besloten online groepen. Politieambtenaren ‘lopen het risico onrechtmatig te handelen’, schreef de politie vorig jaar, waarbij ze pleitte voor duidelijkere richtlijnen.

Willem Jebbink, de advocaat van de activisten, wil dat de rechter kritisch kijkt naar de werkwijze in dit onderzoek naar zijn cliënten. “Het werken met informanten en virtueel agenten ben ik in de vijftien jaar dat ik activisten bijsta nog nooit tegengekomen.”

Zaak ten onrechte groot

Uiteindelijk is halverwege januari een strafrechtelijk onderzoek gestart naar opruiing rond twee A12-blokkades in november en januari. Het OM bestempelt zeven activisten als ‘influencers’ van de klimaatgroep. De politie verzamelde een groot aantal openbare berichten op sociale media waarin prominente activisten zowel voor als na hun arrestatie oproepen tot de blokkades. Tijdens het protest in januari zijn uiteindelijk ruim 760 activisten aangehouden.

Het OM ziet de oproep om de A12 te blokkeren als een strafbaar feit. ‘Men probeert deze zaak heel groot te maken met verwijzingen naar het demonstratierecht’, schrijft het OM in een reactie. ‘Maar het feit is dat de verdachten zijn aangehouden omdat ze opriepen tot een strafbare blokkade van een snelweg.’

De arrestaties van klimaatactivisten stuitten op veel verzet. Het College voor de Rechten van de Mens stelde dat de inzet van strafrechtelijke instrumenten ‘een extreem zwaar middel is dat niet makkelijk te rechtvaardigen valt’.

Extinction Rebellion blijft herhalen vreedzaam te zijn, maar daar denkt het OM anders over. ‘Er wordt niet geknokt, maar dat is het dan ook wel’, valt te lezen in een document van justitie. ‘Er is eenvoudigweg sprake van strafbare feiten, die bij herhaling gepleegd worden en waarbij XR gevaar voor derden voor lief neemt.’

Lees ook:

Nieuwsgierigheid van politie houdt demonstranten niet tegen, maar ‘het doet wel wat met je’

De politie vraagt voortdurend gegevens op van mensen die betrokken zijn bij demonstraties. Dat houdt activisten niet tegen, maar ‘het doet wel wat met je’.