‘De politieke crisis die we nu zien gaat verder dan de pensioenkwestie’

Dag Eline, hoe gaat Frankrijk deze week in?

‘Het is spannend, zowel in de politiek als op straat. Ruim tweederde van de Fransen is tegen de verhoging van de pensioenleeftijd. Daar wordt al maanden tegen geprotesteerd. Vorige week besloot de regering om de stemming over die pensioenhervorming in het parlement te omzeilen door artikel 49.3 in te zetten, uit vrees dat het voorstel geen meerderheid zou behalen.

‘Dat valt bij veel Fransen verkeerd. In meerdere steden is de afgelopen dagen geprotesteerd. Dat komt bovenop de herhaaldelijke demonstraties en aanhoudende stakingen van de afgelopen tijd. Zo legden werknemers van de vuilnisophaaldiensten in Parijs zo’n twee weken geleden het werk neer uit verzet tegen de hervorming, dus het begint al aardig te ruiken in de stad.

‘Het parlement reageerde op het doordrukken van de wet door moties van afkeuring in te dienen. Als die motie maandag een absolute meerderheid behaalt, valt de regering. Vakbonden hebben de mensen opgeroepen ook komende week nog te staken, om de druk op te voeren. Donderdag zal een landelijke stakingsdag worden georganiseerd, maar ook in de komende dagen worden acties georganiseerd, vermoed ik.’

De aankondiging van de pensioenplannen bracht een recordaantal demonstranten op de been. Waarom gaat juist de pensioenleeftijd de Fransen zo aan het hart?

‘Veranderingen in het pensioenstelsel leiden al decennia tot grote protesten. Frankrijk heeft van oudsher een uitgebreid stelsel van sociale zekerheid. Het pensioenstelsel wordt door sommigen gezien als het kroonjuweel van dat sociale stelsel. Daaraan tornen ligt gevoelig, zeker in een tijd van groeiende ongelijkheid.

‘Daarnaast is het perspectief op werken in Frankrijk anders dan in Nederland. Fransen hebben minder plezier in hun baan. Je moet van het leven genieten, zeggen ze − en dat doe je vooral buiten het werk. Eerder kunnen stoppen met werken werd gezien als vooruitgang, een overblijfsel van de hoogtijdagen van linkse partijen. Dat daar nu aan wordt geknibbeld, ligt heel gevoelig.

‘Maar de woede richt zich ook op de manier waarop de hervorming is doorgedrukt. Een deel van de Fransen ervaart de regeerstijl van Macron als te autoritair. Bij zijn herverkiezing beloofde hij dit te veranderen, maar met het doordrukken van de pensioenhervorming deed hij volgens veel mensen het tegenovergestelde: hij ging in tegen de publieke opinie en omzeilde zijn parlement. De politieke crisis die we nu zien, gaat verder dan de pensioenkwestie. In de gele-hesjesbeweging kwamen destijds de politieke en sociale breuklijnen tot uiting. Die onvrede werd tijdelijk gesust maar nooit opgelost.’

Maandag is de stemming over de motie van afkeuring. Hoe groot is de kans dat de regering haar ontslag zal moeten indienen?

‘De verwachting is niet dat de motie een meerderheid zal behalen, maar het kan ook zeker niet worden uitgesloten. De twee grootste oppositiepartijen, de alliantie van linkse partijen Nupes en het extreem-rechtse Rassemblement National, zullen zich achter de motie scharen. Zij hebben allebei al eerder dergelijke moties ingediend, maar steunden elkaars initiatieven nooit omdat de groepen doorgaans niet met elkaar geassocieerd willen worden. Dat er nu een motie van afkeuring is ingediend door een neutralere middenpartij, verandert de zaak.

‘Om tot een meerderheid te komen zijn echter nog 27 stemmen nodig vanuit het rechtse Les Républicains (LR), dat zich voor een deel juist achter de hervormingsplannen schaarde. Maar vier van hen hebben hun steun voor de motie van afkeuring al toegezegd. Dat die dit keer niet van links of extreem-rechts komt, verlaagt ook voor LR de drempel om zich hierachter te scharen. De afgelopen dagen zagen we tevens dat ook parlementariërs die positief staan tegenover de pensioenhervorming toch woedend zijn over de manier waarop deze is doorgedrukt.

‘Ook als de regering het maandag overleeft, gaat ze een ingewikkelde tijd tegemoet. Alles in Frankrijk staat nu in het teken staat van de pensioenen, maar in de komende weken zal ook nog onderhandeld moeten worden over tal van andere belangrijke dossiers. De regering heeft geen absolute meerderheid in het parlement. Nu de spanning zo oploopt is het de vraag hoe goed zij op deze andere onderwerpen kunnen samenwerken.’

De vakbonden hebben een nieuwe landelijke stakingsdag aangekondigd op donderdag 23 maart, maar de wet is al doorgedrukt. Heeft dit nog wel zin?

‘Een deel van de Franse vakbonden heeft opgeroepen om komende week weer de straat op te gaan, om de druk op te voeren. Allereerst in verband met die motie van afkeuring, maar ook voor wat daarna komt. De inzet van 49.3 door de regering heeft nieuw vuur gegeven aan de protestbeweging die tegen de pensioenhervorming is, en wordt door de bonden aangegrepen als extra reden om nu de straat op te gaan.

Vakbonden hopen dat de regering alsnog van de hervormingen zullen afzien, als de druk maar hoog genoeg wordt opgevoerd. Hoelang de Fransen dat protest volhouden, zal moeten blijken.’