China wil een grotere bevolking, maar voor Chinezen is één kind genoeg

Tientallen keren zat onderzoeker Sarah Mellors Rodriguez op een bankje in een park in de Chinese steden Shanghai, Tianjian en Luoyang. Daar legde ze ietwat gedateerde boekjes over seksuele voorlichting voor zich neer en ving zo de aandacht van nieuwsgierige Chinezen. “Ouderen herkenden de boekjes vaak uit hun jeugd, ook jongeren waren benieuwd”, vertelt de onderzoeker via Zoom. “Ze begonnen me vaak direct verhalen te vertellen.”

Zo interviewde Rodriguez 80 Chinezen, jong en oud, over hun kijk op seksualiteit en anticonceptie. Ze publiceerde er een boek over: Reproductive Realities in Modern China, dat vorige maand uitkwam. “Verrassend veel mensen wilden meewerken, terwijl het toch om een intiem onderwerp gaat.”

Kloof

“Er zit een kloof tussen wat China wil en wat de Chinezen willen, als het gaat om anticonceptie”, vertelt Rodriguez vanaf haar kantoor op de universiteit. “Nu de bevolking krimpt stimuleert de overheid Chinezen meer kinderen te maken, maar zo makkelijk gaat dat niet”, zegt ze.

In 2022 kromp China’s bevolking voor het eerst in zestig jaar, met maar liefst 850.000 mensen, met name door dalende geboortecijfers. Sindsdien probeert China hartstochtelijk die cijfers op te krikken: zo gaan de steden Hangzhou en Shenzhen stellen beloningen van rond de 3000 dollar geven voor het krijgen van een derde kind.

Die pogingen werken mondjesmaat, ziet Rodriguez. “Veel Chinezen hebben helemaal geen zin in een derde kind.” Deels is dat een overblijfsel van China’s eenkindpolitiek, volgens de onderzoeker. “Die gold van 1979 tot 2015. In sommige, strengere regio’s werd het krijgen van meer kinderen tegengegaan met gedwongen abortussen en sterilisaties.” Vanaf 2015 was het krijgen van twee kinderen toegestaan. “Sinds 2021 mogen Chinezen zelfs drie kinderen hebben, maar nu willen ze het zelf niet meer.”

In plaats van het hebben van veel kinderen, stoppen de Chinezen liever al hun moeite en liefde in dat ene kind, hoorde Mellors Rodriguez op haar bankje. “Met veel tijd, geld en goed onderwijs. En zonder staatsonderwijs is het simpelweg te duur om veel kinderen op te voeden.”

Het vormen van het optimale kind begint zelfs al voordat het geboren is. In geboorteklinieken wordt actief gescreend op afwijkende gendefecten. En ook het doorgeven van de familienaam speelt een rol, waardoor China inmiddels 35 miljoen meer mannen dan vrouwen heeft. “Eugenetica is in China niet zo’n enge term als in het Westen”, zegt ze. “Het staat in de gezinsplanningsboekjes. Bij geboorteklinieken promoten ze eugenetica op roze billboards met vrolijke babygezichten: hoe voorkom je gendefecten, en krijg je het beste kind?”

Abortus

Het is enigszins paradoxaal, ziet ook Mellors Rodriguez: juist nu China zijn burgers meer vrijheid geeft rondom gezinsplanning, blijft het geboortecijfer laag en het abortuscijfer – een belangrijke vorm van anticonceptie in China – ongekend hoog. In 2020 vonden 43 abortussen op 100 zwangerschappen plaats.

Dat gaat ook steeds vaker om jonge Chinezen, hoorde de onderzoeker van een Chinese gynaecoloog. In zijn ziekenhuis in Tianjin zou het aantal abortussen bij meisjes onder de zestien jaarlijks met 30 procent stijgen, omdat alternatieven ontbreken. “De staat richt zich alleen op hoe mensen hun gezin moeten inrichten. Maar de werkelijkheid is dat ongetrouwde Chinezen steeds vaker seks hebben, van 15 procent in 1989 tot 70 procent van de jonge Chinezen nu.”

Voorlichting over alternatieve methodes ontbreekt. “Ik sprak met zelfs met apothekers over de vraag: hebben jullie seksuele voorlichting gehad? Ze zeiden ‘ja hoor!’, maar toen ik doorvroeg, bleek het simpelweg biologieles te zijn.” Op het internet zijn er wel kleine initiatieven, video’s en lessen, maar die zijn niet zo succesvol. “Het Chinese regime werkt het tegen: die wil de sociale norm in standhouden dat seksualiteit niet iets is waarover je praat in het openbaar, zeker niet als je ongetrouwd bent.”

Nood breekt wet

Toch lijkt China die sociale norm voorzichtig te veranderen, in pogingen het geboortecijfer op te vijzelen. “Officieel is het voor ongetrouwde vrouwen niet legaal om kinderen te krijgen”, vertelt Mellors Rodriguez. Maar nood breekt wet: vorige week kwam uit de Communistische Partij het geluid om ook ongetrouwde vrouwen toegang te geven tot vruchtbaarheidsbehandelingen, én wettelijk te erkennen dat kinderen ook buiten het huwelijk geboren kunnen worden.

Maar of het werkt om China’s krimpende populatie te versterken? Mellors Rodriguez betwijfelt het. “De eenkindpolitiek zit nog steeds in het hoofd van de Chinezen, zowel van jonge als oude”, zegt ze. “Ik interviewde ook opa’s en oma’s, die ik vroeg: wil je dat je kinderen meer kinderen hebben? En ze zeiden: nee, mijn kinderen kunnen het niet aan om meer kinderen te krijgen. Daar zijn ze veel te moe voor.”

Lees ook:

Nieuwe driekinderenpolitiek moet Chinese vergrijzing opvangen, maar dan moeten de burgers wel meewerken

Chinese ouders mogen binnenkort drie kinderen krijgen. Gaat dat zorgen voor de golf aan nieuwe geboorten die het land zo hard nodig heeft?