Poetin kan komende dagen pochen met ‘goede vriend Xi’

Voor Poetin dient Xi’s komst als bewijs dat Rusland nog steeds machtige vrienden heeft. Hij zei in december al dat het bezoek ‘de sterke Russisch-Chinese banden zal laten zien aan de hele wereld’ en fantaseerde erover om Xi rond te leiden door de Moskouse metro. ‘We wachten op u, geachte heer de voorzitter, beste vriend’, zei Poetin in december in een videogesprek tegen Xi.

Het staatsbezoek vormt inderdaad het sterkste bewijs sinds het begin van de oorlog dat de vriendschap tussen Rusland en China niet is verbroken door Xi, ook al heeft Poetin zich schuldig gemaakt aan de zwaarst mogelijke misdaad volgens de Communistische Partij van China: een imperialistische invasie van een ander land.

Van een vriendschap tussen gelijken is geen sprake meer. Poetin heeft Xi geschoffeerd door hem niet te informeren over zijn invasieplannen tijdens een bezoek aan China’s Winterspelen drie weken voor de oorlog, terwijl ze daar afkondigden dat hun vriendschap ‘geen limieten’ kent. China werd gedwongen tot een chaotische evacuatie van zijn burgers uit Oekraïne in de eerste dagen van de oorlog. Nu de invasieplannen ook nog eens faliekant zijn mislukt, is Poetin een stuk kleiner geworden naast de toch al langere Xi.

China presenteert zich als een neutrale partij die bereid is te bemiddelen. Een rol waar EU-buitenlandchef Josep Borrell vlak na de invasie op zei te hopen: uitsluitend China is in staat om te bemiddelen, ‘er is geen alternatief’, zo zei Borrell maart vorig jaar. Inmiddels heeft China een vredesplan met twaalf stappen uiteengezet.

Pro-Russisch beleid

Maar het Westen is verdeeld over China’s bemiddelingsbeloftes. Want in werkelijkheid is China’s beleid niet neutraal, maar pro-Russisch. De Chinese staatstelevisie verkondigt dat de VS en de Navo verantwoordelijk zijn voor de oorlog en dat ze die gaande houden om de wapenindustrie te verrijken. Russische oorlogsmisdaden, zoals de moordpartijen in Boetsja, worden verzwegen. Eind december omschreef Xi Rusland als ‘een progressief land’ en stelde hij, volgens een Chinees communiqué na een videogesprek met Poetin: ‘China staat klaar om de handen ineen te slaan met Rusland en alle andere progressieve krachten ter wereld die zich verzetten tegen hegemonie’.

Met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky praat Xi niet, ondanks uitnodigingen van Zelensky. Wel ontving Xi de afgelopen weken in Beijing de leiders van Belarus en Iran, twee landen die militaire steun verlenen aan Poetins invasie.

Xi lijkt nog steeds aangetrokken door Poetins afkeer van Amerika. Dat verenigt de twee autocraten al sinds Xi’s aantreden als partijleider in 2012. Xi zag geen wereldleider zo vaak als Poetin; ze ontmoeten elkaar nu voor de veertigste keer. Beiden zeggen te streven naar een multipolaire wereldorde, waar minder macht is gereserveerd voor de VS en meer voor Rusland en China. Een Russisch leger dat verslagen is met Navo-wapens in Oekraïne past slecht in die orde.

Chinese wapens

Om een algehele nederlaag in Oekraïne te voorkomen, kan Poetin Chinese wapens goed gebruiken. Volgens de VS staat China op het punt te voorzien in die behoefte. China ontkent en bijt tegelijk van zich af. ‘Waarom vragen de VS aan China om geen wapens te leveren aan Rusland, terwijl ze zelf wapens blijven verkopen aan Taiwan’, zo stelde Qin Gang, China’s nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, begin deze maand tijdens het Volkscongres.

Directe wapensteun aan Rusland is riskant voor China, zo stellen Chinakenners. Dat kan leiden tot sancties van de Europese Unie, China’s grootste handelspartner, net nu het land de sterke economische groei van voor de covidpandemie wil herstellen. China houdt daarom liever vast aan het imago van potentiële bemiddelaar, aldus Alexandr Gaboejev, een Russische China-deskundige, in een analyse. ‘Beijing speelt de kaart ‘Rusland-Oekraïne’ om extra redenen te creëren voor EU-leiders om naar China te komen en daar deals te sluiten.’

En, jawel, de ene na de andere EU-leider trekt naar China. De Duitse bondskanselier Scholz is net geweest, de Franse president Macron en de Italiaanse premier Meloni volgen dit voorjaar. ‘Het feit dat China zich bezighoudt met vredesplannen is iets goeds’, zei Macron vorige maand.

Economisch profijt

Ondertussen kan China profiteren van Ruslands economische isolatie. China importeerde vorige maand een recordhoeveelheid Russische olie en koopt steeds meer Russische kolen. En Rusland doet strategische beloftes die in de toekomst van pas kunnen komen: Nikolaj Patroesjev, secretaris van de Russische Veiligheidsraad, beloofde vorige maand aan Wang Yi, de Chinese partijbaas voor Buitenlandse Zaken, dat China op Russische steun kan rekenen bij territoriale claims, zoals die op Taiwan.

Het slagveld zal niet veranderen door Xi’s bezoek aan Poetin, zo verwacht Oekraïne. Maar Xi geeft een belangrijke boodschap af, zei Dmytro Koeleba, de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, tegen de BBC. ‘Dit is een boodschap aan de hele wereld, aan het Westen, maar zeker ook aan het niet-Westen, dat Rusland niet alleen staat en dat China met Rusland praat.’