Steeds meer ambtenaren mogen niet tiktokken. Loop ik ook gevaar?

Wat gebeurt er in Brussel?

Even vanachter de computer een leuk filmpje kijken op TikTok in de lunchpauze? Dat is er vanaf maandag niet meer bij voor de ruim achtduizend werknemers van het Europees Parlement. Dit blokkeert de toegang tot het populaire platform via vaste computers en laptops voor zijn personeel.

Al eerder mochten ambtenaren de TikTok-app ook niet op hun zakelijke telefoons gebruiken. Hetzelfde geldt voor werknemers van de Europese Commissie. Onlangs in onder andere Canada, de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland en Groot-Brittannië is het ambtenaren verboden TikTok op mobiele telefoons te gebruiken. En in Nederland wil een Kamermeerderheid de app verbieden voor rijksambtenaren.

Waarom al die verboden op TikTok?

Als reden voor het besluit geeft het Europees Parlement ‘zorgen over de cyberveiligheid’. Dit is ook bij andere overheden het dominante geluid. TikTok is eigendom van het Chinese technologiebedrijf ByteDance en ligt al langer onder vuur vanwege de vermeende banden met de Chinese overheid en de vele informatie die de app verzamelt over zijn gebruikers. De zorgen namen eind vorig jaar nog eens extra toe nadat zakenblad Forbes had onthuld dat Chinese werknemers locatiedata en andere persoonlijke informatie van journalisten opzochten en hen zo in de gaten hielden. De FBI en de Amerikaanse justitie onderzoeken dat nu.

Hoe reageert TikTok op deze beschuldigingen?

Moederbedrijf ByteDance gaf in december toe dat die journalisten zijn bespioneerd en sprak van een ongelukkig incident. De medewerkers, die hun activiteiten op eigen houtje zouden hebben gedaan, werden ontslagen. Voor het overige luidt de verdediging van TikTok telkens dat er geen enkel bewijs is voor de stelling dat de app een bedreiging zou zijn voor de veiligheid van westerse landen.

Een ander onderdeel van de verdedigingslinie is de nadruk op het feit dat TikTok feitelijk helemaal niet Chinees is. ‘Een van de misvattingen is dat er een Chinees bedrijf is dat eigenaar is van TikTok. Dat is niet het geval’, zo verklaarde Theo Bertram, vicepresident overheidsrelaties en openbaar beleid voor TikTok in Europa, tegenover de Volkskrant.

De meerderheid van het bestuur van moederbedrijf ByteDance bestaat uit Amerikaanse investeerders, aldus Bertram. Verder zegde TikTok onlangs nog extra maatregelen toe om data binnen Europa te houden.

Wie heeft er gelijk?

Dat is moeilijk te zeggen. Het feit dat de Chinese overheid keer op keer in de bres springt voor TikTok door te benadrukken dat er geen banden zijn, is niet per se overtuigend. Het ‘incident’ met de bespioneerde journalisten helpt nog minder mee. En verder is helder dat de relatie in het recente verleden in ieder geval nog innig was.

Zo kwamen diverse westerse media in 2019 met onthullingen dat Beijing flinke invloed had op ByteDance’ beleid rond gevoelige politieke onderwerpen, bijvoorbeeld over de in China verboden religieuze beweging Falun Gong. En vorige zomer onthulde Forbes nog dat minimaal driehonderd ByteDance-medewerkers een verleden hebben bij de Chinese overheidspropaganda-industrie. Daartegenover staan de beloftes van TikTok dat de banden er nu niet meer zijn. Waarschijnlijk ligt de waarheid ergens tussen de twee uitersten en spelen ook economische en geopolitieke motieven een rol bij alle overheidsbemoeienis: TikTok is immers de meest gedownloade app ter wereld en is daarmee een factor van betekenis.

Maar moet ik de app nou verwijderen of niet?

Wie aan zijn privacy hecht, moet dat zeker doen: TikTok lekt aan alle kanten persoonlijke gebruiksdata. Niet eens per se naar de Chinese machthebbers, die misschien wel geïnteresseerd zijn in politici, Europese ambtenaren of journalisten, maar echt niet in alle vier miljoen Nederlanders die TikTok gebruiken. De gebruiksdata gaan wél richting het hoofdkantoor en naar adverteerders.

Daarmee is TikTok niet fundamenteel verschillend van westerse commerciële apps als Instagram, Twitter of YouTube. Het is een oude wet op internet: gratis bestaat niet. Je betaalt met je data.