Miljarden en miljarden aan extra uitgaven heeft het nieuwe kabinet in petto voor de komende jaren. Toch hoeft Rutte-IV geen staande ovatie te verwachten in het debat over de regeringsverklaring. De oppositie slijpt de messen.
De vier regeringspartijen – VVD, D66, CDA en ChristenUnie – zullen in het eerste debat met het nieuwe kabinet vooral de spotlight zetten op alles wat mooi is aan het regeerakkoord. Er gaat een streep door het omstreden leenstelsel, kinderopvang wordt grotendeels gratis en komende jaren gaan er miljarden euro’s naar klimaat, aanpak van de stikstofcrisis en het vlottrekken van de woningmarkt.
Maar de oppositie zal het kabinet aanwrijven dat het de ouderen in de kou laat staan. Het minimumloon gaat wel met 7,5 procent omhoog, maar de AOW stijgt niet mee. Voor veel oppositiepartijen is het loslaten van deze koppeling onverteerbaar. Het alsnog laten meegroeien van de AOW kost ruim twee miljard euro per jaar.
Jeugdzorg
Ook is de oppositie fel tegen bezuinigingen op onder andere de jeugdzorg (een bezuiniging van een half miljard euro). Kritiek is er verder op het begrotingsbeleid. Na jaren van zuinigheid laat het kabinet de teugels vieren, om de miljardeninvesteringen op verschillende terreinen te kunnen betalen.
Het kabinet schuift de rekening door naar toekomstige generaties, concludeerde het Centraal Planbureau vorige week al. Deze kritiek echoot ook in de Tweede Kamer.
Bekijk ook: zo werden de nieuwe ministers beëdigd.
Of het nog mogelijk is de kabinetsplannen bij te stellen, zal in het debat moeten blijken. Het wordt 'egeltjes vrijen', zegt een coalitiebron. Oftewel: partijen zullen voorzichtig toenadering tot elkaar gaan zoeken. Al kan dat alleen een succes worden als er ook echt bereidheid is naar de wensen van de oppositie te luisteren, anders zal het debat uitdraaien op een harde botsing.
Middelvinger
Vier jaar geleden bood premier Rutte de oppositie in het debat over de regeringsverklaring een uitgestoken hand. Rutte zei dat de deur naar de Trêveszaal op een 'ruime kier' stond. In andere woorden: het kabinet was bereid zaken te doen met oppositie. Maar juist bij het grootste pijnpunt, de afschaffing van de dividendbelasting, bleek het een loze belofte. Rutte wilde eraan vasthouden.
Een jaar later sneerde toenmalig PvdA-leider Lodewijk Asscher dan ook dat de uitgestoken hand meer weg had van een opgestoken middelvinger.
Zaken doen
Rutte-IV heeft geen meerderheid in de Eerste Kamer en heeft dus steun van de oppositie nodig. Per onderwerp kan het kabinet die steun wel bij andere partijen zoeken. Op het ene dossier is misschien goed zaken te doen met de linkse partijen, op het andere dossier met de rechtse oppositie.
Tegelijkertijd weet de oppositie dat het soms een kwestie van lange adem is om het kabinetsbeleid bij te sturen. In het debat over de regeringsverklaring in 2017 ageerde zo'n beetje de hele oppositie tegen het afschaffen van de dividendbelasting, maar hield premier Rutte zijn poot stijf. Ruim een jaar en vele debatten later sneuvelde het plan alsnog.
Wilders
Niet alleen het kabinet kan zijn borst nat maken. Ook PVV-leider Geert Wilders kan stevige kritiek verwachten na zijn uithaal op Twitter naar justitieminister Dilan Yesilgöz, vanwege haar Turkse afkomst. In de tweet schreef Wilders: "Nu maar hopen dat ze mijn beveiliging niet opheft want het liefste zien ze me natuurlijk onder het gras verdwijnen."
Haar partij, de VVD, noemde de tweet 'walgelijk'. Yesilgöz zelf heeft Wilders de dag erna gebeld en geappt om erover te praten, maar de PVV-leider heeft daar niet op gereageerd.
Omgangsvormen
Behalve over de inhoud zal het in het debat over de regeringsverklaring ongetwijfeld ook gaan over de omgangsvormen in de Tweede Kamer. De manier waarop politici onderling met elkaar omgaan vertaalt zich ook in hoe mensen op straat elkaar bejegenen. Voor de kerst waren er al een paar keer felle botsingen in 's lands belangrijkste vergaderzaal. Kamervoorzitter Bergkamp sprak haar zorgen al uit over de verharding en riep Kamerleden op respectvol met elkaar om te gaan.
Ook de nieuwe bestuurscultuur zal een thema zijn. Of er nu al veel te merken is van een nieuwe cultuur met een onafhankelijkere rol van de Kamer is nog maar de vraag. In de debatten die nog volgen, zal waarschijnlijk pas echt blijken wat ervan terechtkomt.
Twee dagen debatteren
In het debat over de regeringsverklaring legt het nieuwe kabinet dinsdag en woensdag verantwoording af over het nieuwe coalitieakkoord. De minister-president spreekt de regeringsverklaring uit in de Tweede Kamer. Daarna debatteert de Tweede Kamer over de inhoud van de verklaring en zal premier Rutte op de tweede dag de vragen beantwoorden.
