Hoofdonderzoeker Pieter van Twisk: ‘Dat de notaris Anne Frank heeft verraden, past bij alle losse puzzelstukjes’

De Joodse notaris Arnold van den Bergh heeft ‘zeer waarschijnlijk’ de acht onderduikers in het Achterhuis, onder wie Anne Frank, verraden. Dat concludeert een internationaal coldcaseteam dat hier jarenlang onderzoek naar deed, blijkt uit het boek Het verraad van Anne Frank, dat maandag verscheen.

Onder anderen een gepensioneerd FBI-agent werkte mee aan het onderzoek, waarvoor kunstmatige intelligentie werd ingezet. Van den Bergh, actief voor de Joodse Raad, beschikte volgens de onderzoekers waarschijnlijk over een lijst met onderduikadressen, die hij zou hebben doorgegeven aan de Duitsers om zijn eigen leven en dat van zijn familie te redden.

Het onderzoek werd gefinancierd via crowdfunding, de gemeente Amsterdam en met de voorschotten van (internationale) uitgevers. Hoofd van het onderzoek is de Nederlander Pieter van Twisk, die ietwat overrompeld is door alle (internationale) aandacht, vertelt hij over de telefoon.

Wat vindt u van de krantenkoppen?

“Ik heb mooie dingen gelezen, maar de Daily Mail vond ik walgelijk. Die schreven: ‘Anne Frank was betrayed by a JEWISH notary’: in hoofdletters.”

Tientallen verdachten gingen Arnold van der Bergh voor. Waarom weet u zo zeker dat u het bij het juiste eind heeft?

“Het is het meest waarschijnlijke scenario. We zochten naar iemand met de juiste kennis, motivatie en gelegenheid. Dat de tip over het Achterhuis binnenkwam bij een hoge functionaris bij de Sicherheitsdienst (de inlichtingendienst van de nazi’s, red.), geeft aan dat dit niet van een burger kwam: je moest hoog in de boom zitten om deze man aan de telefoon te krijgen. Arnold van der Bergh had de connecties. Dat hij het heeft gedaan, past bij alle losse puzzelstukjes.”

Volgens historici is het heel onwaarschijnlijk dat er bij de Joodse Raad, waar Van der Bergh actief was, onderduikadressen waren.

“Hier kan ik kort over zijn: daar hebben we wel aanwijzingen voor gevonden. Mensen van de contactafdeling van de Joodse Raad verzamelden onderduikadressen, ze wilden mensen benaderen en in de mogelijkheid stellen zichzelf vrij te kopen. Maar inderdaad, we hebben zélf geen lijsten gevonden.”

Waarom wilde u de verrader van Anne Frank zo graag vinden?

“Dit is een belangrijk historisch verhaal dat veel mensen aanspreekt. De meest gestelde vraag van bezoekers van het Achterhuis is ook wie Anne Frank  verraden heeft. Daarbij: ik maak mij grote zorgen over de staat van de democratie, niet alleen in Nederland. Je kunt dit verhaal gebruiken om een les uit te leren over hoe belangrijk democratie is: die beschermt ons zodat we ethisch kunnen zijn, in de oorlog hadden sommige mensen niet de luxe om moreel te zijn.”

Zijn dat niet wat grote woorden, als het specifiek om het verraad van Anne Frank gaat?

“Ik ben filosoof van huis uit en heb dat soort gedachten over de samenleving. Iedereen in ons team had zo z’n motieven: anderen willen dat elke oorlogsmisdaad bestraft wordt.”

Jullie zeggen met 85 procent zekerheid te weten dat het Van der Bergh is. Vanwaar dat percentage?

“We hebben onze conclusies op een forensisch statistische manier laten meten. Dit percentage is bijzonder hoog voor een 77 jaar oude zaak.”

Je kunt ook zeggen: als je het niet zeker weet, is het misschien onethisch om het zo groots naar buiten te brengen.

“We hebben het besproken met twee kleinkinderen van Van der Bergh. Die zeiden: als dit de uitkomst is, dan is dat zo. Het zou ook raar zijn om om politieke redenen de uitkomst van het onderzoek te verzwijgen. Hiermee pleiten we wel 28 andere verdachten vrij, om wie altijd een odeur van schuld heeft gehangen.”

Lees ook: 

Coldcaseteam wijst vermoedelijke verrader Anne Frank aan, historici reageren kritisch. ‘Dit is moreel niet zo wenselijk’

Een internationaal coldcaseteam deed jarenlang onderzoek naar het verraad van Anne Frank en de andere onderduikers in het Achterhuis. ‘Zeer waarschijnlijk’ was de Joodse notaris Arnold van den Bergh de verrader, zeggen zij, maar historici hebben grote reserves.