Het laatste woord over het verraad van Anne Frank? ‘Er blijven nog veel puzzelstukken over’
Anne Frank is in 1944 zeer waarschijnlijk verraden door notaris Arnold van den Bergh, lid van de Joodse Raad in Amsterdam. Tot die conclusie komt een internationaal coldcaseteam na vijf jaar onderzoek. Is de zaak eindelijk opgelost? Vier reacties.
Het is bijna tachtig jaar geleden dat Anne Frank werd verraden. Wie tipte de nazi’s over haar onderduikadres? Een onderzoeksteam zegt nu de waarschijnlijke verrader te hebben gevonden.
Ronald Leopold, directeur Anne Frank Stichting: ‘Ik heb veel waardering voor het indrukwekkende werk van het team, het onderzoek is zorgvuldig uitgevoerd. Er is veel nieuwe informatie gevonden, voldoende aanleiding om het spoor van notaris Van den Bergh te volgen. Met als meest bijzondere vondst de kopie van het briefje. Maar er blijven nog veel puzzelstukken over. Over de lijsten die bij de Joodse Raad zouden hebben gelegen, over het briefje en over de notaris zelf. Allemaal zaken die moeten worden uitgezocht om de geloofwaardigheid van deze theorie te versterken.’
Emile Schrijver, algemeen directeur van het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam: ‘Na lezing van het boek vroeg ik mij af: wat draagt de gepresenteerde vondst bij aan verraad in het algemeen? Hoe past deze casus in de algemene praktijk van de opsporing van onderduikers? En hoe kwam de lijst met de adressen van onderduikers tot stand die Arnold van den Bergh mogelijk aan de SD heeft afgestaan? Dat ook Joden zich aan verraad hebben bezondigd, is niet nieuw. Maar hoe werden zij daartoe gebracht? Het gaat om wat mensen elkaar onder uitzonderlijke omstandigheden kunnen aandoen, schrijven de onderzoekers. Maar dat is voor mij toch te veel een gemeenplaats.’
Publicist en oud-journalist Sytze van der Zee, auteur van het boek Vogelvrij (2009), waarin de hypothese werd ontvouwd dat het verraad moest zijn gepleegd door Ans van Dijk, de (Joodse) vrouw die na de oorlog voor meervoudig verraad ter dood werd veroordeeld: ‘De hypothese dat Arnold van den Bergh de dader was, is goed doortimmerd. Dat betekent niet dat míjn hypothese nu is weerlegd. Het coldcaseteam denkt dat Ans van Dijk het niet geweest kan zijn omdat ze in Zeist verbleef op het moment waarop de bewoners van het Achterhuis werden verraden. Dat mag dan zo zijn: in de nazomer van 1944 was er nog geregeld treinverkeer tussen het midden van het land en Amsterdam. In mijn boek heb ik juist aangetoond dat Ans van Dijk ook in deze periode geregeld het Duitse hoofd van de Nederlandse Gestapo-rechercheurs heeft bezocht. Kortom: het mysterie blijft. En misschien is dat ook wel goed.’
David Barnouw, coauteur van de wetenschappelijk Niod-editie van De Dagboeken van Anne Frank (1986): ‘Van het gebruik van big data bij wetenschappelijk onderzoek ben ik in het algemeen niet zo onder de indruk: het levert alleen wat op als alle relevante informatie gedigitaliseerd is. De onderzoekers omkleden hun bevindingen terecht met allerlei voorbehouden. Ze zijn echter heel stellig in hun schuldigverklaring van die arme notaris. Terwijl ik mij afvraag of hij heeft kunnen beschikken over een lijst met Joodse onderduikadressen. De Joodse Raad was veel te gezagsgetrouw om zo’n lijst aan te leggen, zou ik menen.’