Emoties lopen hoog op in zaak over afstandsmoeders. Rechters: ‘We moeten een kille berekening maken’
Vrijdag diende de rechtszaak over binnenlandse adopties in het verleden. Er werd gemopperd, gesnift en geroepen, maar voor de rechtbank zich over de kwestie kan buigen moet die eerst een oordeel vellen over een procedurele vraag.
Te midden van alle emoties in de rechtszaal moeten drie rechters een ‘kille berekening’ maken. Het zijn de woorden van de voorzitter van de rechtbank Den Haag, tijdens de zitting in de zaak die afstandsmoeder Trudy Scheele-Gertsen en Stichting Bureau Clara Wichmann aanspanden tegen de staat.
Scheele-Gertsen houdt de staat verantwoordelijk voor het feit dat zij in de jaren zestig tegen haar wil werd gescheiden van haar pasgeboren zoon, omdat ze ongehuwd zwanger was geraakt. Bureau Clara Wichmann procedeert namens al die andere vrouwen die zich herkennen in het verhaal van Scheele-Gertsen.
Alle ruimte voor verhalen
In de rechtszaal lopen de emoties hoog op. Als de staat het verweer voert dat de vrouwen die van hun kind werden gescheiden zich de feiten wellicht niet goed meer herinneren, en dat minister Sander Dekker voor rechtsbescherming ervan uitgaat dat medewerkers van de Kinderbescherming de dossiers in het verleden ‘naar eer en geweten’ samenstelden, wordt er in de zaal gemopperd, gesnift en uiteindelijk geroepen.
De voorzitter van de rechtbank geeft de ruimte aan de moeders en inmiddels volwassen kinderen in de zaal. Zij mogen vertellen dat ook zij zich in de steek gelaten voelen door de staat, dat ze werden genegeerd of tegengewerkt als ze aangaven zelf voor hun kind te willen zorgen. Kinderen vertellen over de pijn van de scheiding, en over hoe die nog generaties doorwerkt.
Met tranen in haar ogen vertelt een moeder die van haar zoon werd gescheiden hoe zijn zwangere kleindochter haar een briefje stuurde met de boodschap dat zij haar achterkleinkinderen nooit zou mogen zien omdat zij ooit haar zoon in de steek zou hebben gelaten. Precies hierom, betoogt advocaat Lisa-Marie Komp, is de erkenning dat de staat verantwoordelijk is geweest, en niet vrouwen zelf, zo enorm belangrijk.
Afstandsmoeders en weggeefkinderen
In samenwerking met Omroep Gelderland deed Trouw in 2020 onderzoek naar de gevolgen van de Adoptiewet. Daaruit bleek dat er een systeem ontstond waarin de overheid loog tegen moeders, levens werden verwoest en mensen vastliepen in een bureaucratie van chaos en willekeur. Lees de verhalen hier.
“De minister doet niets af aan de ervaringen van deze vrouwen”, zegt advocaat Mette van Asperen meermaals namens de staat. De minister erkent hun leed, benadrukt ze. Hij heeft al eens gezegd dat de periode waarin duizenden vrouwen van hun kind werden gescheiden een zwarte bladzijde is geweest in de Nederlandse geschiedenis. “Maar was het de Raad voor de Kinderbescherming die foutief en onrechtmatig handelde?”
Dat is de vraag die op tafel ligt. Maar voor de rechtbank zich daar überhaupt over kan buigen, moet die eerst een oordeel vellen over de vraag of de zaak verjaard blijft – dat is in principe het geval – en over de vraag of Bureau Clara Wichmann wel een partij mag zijn namens alle vrouwen die niet van hun kind gescheiden hadden willen worden.
De voorzitter van de rechtbank leidt de zitting met zichtbare empathie voor de verhalen die worden verteld, maar doet ook aan verwachtingsmanagement. “Het is ons meer dan duidelijk geworden dat deze geschiedenis voor u niet verjaart”, zegt ze tegen Scheele-Gertsen. “Maar voor ons is de vraag of er juridische gronden zijn om de verjaring te doorbreken.” Wat de rechtbank moet doen is eigenlijk heel ‘aards’, zegt ze. “Wij moeten heel koel, en beperkt, de rechtsregels toetsen.”
De rechtbank doet uitspraak op 15 december.
Lees ook:
Stoppen is geen optie meer voor ‘afstandsmoeder’ Trudy Scheele-Gertsen
Na twee jaar wachten dient vrijdag de zaak die Trudy Scheele-Gertsen aanspande tegen de staat. Zij werd tegen haar wil van haar zoon gescheiden.