Kritiek op testevenementen: 3 vragen over Fieldlabs en toegangstesten

De kritiek op grootschalige proefevenementen zwelt verder aan. Na hevige protesten heeft Breda het 538-feest van komende zaterdag afgeblazen. En ook een proefconcert op 1 mei in het Achterhoekse Lichtenvoorde gaat niet door: op dat dansfeest zouden 10.000 bezoekers afkomen. “Meer patiënten kunnen we er écht niet bij hebben,” zei een Gelderse ziekenhuiswoordvoerder zondag.

Toch staat het kabinet nog altijd pal achter de experimenten. Demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) wil voorkomen dat de zorg verder overbelast raakt, maar zoekt ook naar manieren om de samenleving weer tot leven te brengen. “Een ruime Kamermeerderheid vroeg ons te kijken: ga onderzoeken wat weer kan, ga ermee oefenen.”

1. Wat is er zo nuttig aan deze experimenten?

Al in november vorig jaar deed werkgeversorganisatie VNO-NCW een oproep om Nederland zo snel mogelijk ‘van het slot te krijgen’ door de inzet van sneltesten. Niet alleen ondernemers willen dat graag, ook de Tweede Kamer vraagt hier al maanden om.

Maar hoe pak je dat aan? Het kabinet begon deze maand met proeven om de werking van toegangstesten uit te proberen. “We gaan nu kijken of het werkt zoals we verwachten, of het ondernemers helpt om weer eerder mensen te ontvangen en aan de slag te gaan,” zei demissionair minister Bas van ’t Wout (Economische Zaken) toen.

Er zit een belangrijk verschil tussen de proeven met toegangstesten en de zogenoemde Fieldlabs. Bij de toegangstesten moeten bezoekers van tevoren een sneltest doen, waarna ze naar bijvoorbeeld een museum, de Keukenhof of een yogales kunnen. Er wordt dan vooral gekeken of het lukt om verspreid door het land mensen snel te testen, hoe dat ict-technisch gaat en of mensen überhaupt bereid zijn om zich te laten testen. De basisregels - zoals 1,5 meter afstand houden - blijven gewoon gelden.

De Fieldlabs gaan een stapje verder: dat zijn grote evenementen waarbij op een meer wetenschappelijke manier wordt gekeken hoe bezoekers zich gedragen. Bezoekers doen niet alleen van tevoren een coronatest, ook vijf dagen na afloop worden ze getest. Zij hoeven zich tijdens het evenement niet aan de basisregels te houden, zo mag er volop worden gedanst. Het doel: kijken wat mogelijk is en wat de risico’s op besmetting zijn. Zodat het OMT en het kabinet kunnen bepalen of vanaf de zomer meer evenementen georganiseerd mogen worden.

2. Op welke schaal vinden de experimenten plaats?

Bij de Fieldlabs gaat het vooralsnog om zo’n tien evenementen, zoals de marathon in Enschede en het Eurovisie Songfestival in Rotterdam. De proeven met toegangstesten worden op een veel grotere schaal gedaan: alleen al in april gaat het om 464 pilots met in totaal maximaal 230.000 aanwezigen. Dat zijn gemiddeld per dag 10.000 bezoekers.

Veel te veel, vinden sommige ziekenhuisdirecteuren. Maar volgens een kabinetsbron valt dat wel mee: “Als de terrassen opengaan, kunnen daar op één middag in heel Nederland 325.000 tot 650.000 bezoekers op afkomen. Dat zijn anderhalf tot drie keer zoveel bezoekers in één middag dan alle bezoekers aan de proeven met toegangstesten in de hele maand april.”

3. Wat kosten de experimenten?

Hoewel de Tweede Kamer dus zelf heeft aangedrongen op de proeven, schrokken Kamerleden zich vorige week een hoedje toen bleek dat het kabinet er ruim 1 miljard euro voor uittrekt. 900 miljoen euro is nodig voor een groot aantal locaties in Nederland om sneltesten af te nemen. En er gaat 200 miljoen euro naar XL-teststraten. Naar de Fieldlabs gaan enkele miljoenen euro’s.

De Jonge benadrukte vorige week dat nog niet is gezegd dat ál dat geld ook daadwerkelijk wordt uitgegeven. Dat wordt pas komende zomer duidelijk: in de zomermaanden is voor 865 miljoen euro aan zelftesten opzijgezet. Er zouden dan zo’n 400.000 testen per dag kunnen worden afgenomen.

Maar het zou zomaar kunnen dat de testen niet meer nodig zijn zodra de meeste Nederlanders zijn gevaccineerd. Dat hangt volgens De Jonge onder meer af van het ‘epidemiologisch beeld’.

Als alles volgens plan verloopt, hoeven mensen straks geen test meer te doen om naar een kroeg of museum te gaan. Maar voor grotere evenementen, zoals festivals, blijft testen nog zeker enkele maanden nodig, zo is de verwachting. Jongeren worden namelijk pas als laatste gevaccineerd. Voor die ‘festivaltesten’ vindt het kabinet het billijk om een eigen bijdrage van zo’n 7,50 euro te vragen.