‘Antwerpse drugshandel uitgegroeid tot industrie van patsers die overal schijt aan hebben’

Het is een klusje van niks: de kraanchauffeur hoeft er alleen maar voor te zorgen dat een container op een bepaalde plek wordt neergezet, en daar kan hij 50 duizend euro mee verdienen. ‘Zo’n bedrag is heel verleidelijk’, zegt Teun Voeten. ‘Zeker als je net geldproblemen hebt. En dat is precies waarom het misgaat. De bedragen die in de drugswereld worden betaald, zijn zo groot dat er altijd wel mensen door de knieën gaan.’

Voeten is een Nederlandse oorlogsfotograaf en antropoloog die al jaren in Antwerpen woont. Hij was net bezig met zijn proefschrift over drugsgeweld in Mexico, toen er bij hem om de hoek een granaat ontplofte, en Voeten wist direct wat zijn volgende project zou worden: onderzoek naar de drugswereld in zijn eigen stad. Het leverde een boek op dat woensdag uitkomt: Drugs. Antwerpen in de greep van Nederlandse syndicaten.

Voeten zit ontspannen in zijn werkkamer, met stapels boeken links en rechts. Boven zijn hoofd is het pleisterwerk van het plafond gekomen. Dat heeft niets met de granaat te maken; de bovenbuurman was in slaap gevallen met de kraan nog aan. Een kleine vijftig meter verderop zijn de gevolgen nog wel zichtbaar: een verwrongen brievenbus en putjes in de gevel.

Gevangenis

De afgelopen twee jaar heeft Voeten gesproken met allerlei figuren die zich in de schemerige Antwerpse drugswereld bewegen: politie, justitie, havenpersoneel, gebruikers, maar ook smokkelaars en dealers. ‘Deze groep staat niet te dringen om over zijn werk te praten, maar na een lezing in de gevangenis over Mexicaans drugsgeweld vroeg ik wie er mee wilde werken aan een onderzoek naar de drugsproblematiek in Antwerpen, en daar hebben nog aardig wat mensen op ingetekend.’

Als er iets steeds terugkeert in zijn verhaal, is het wel het geld dat er in dit circuit omgaat. De grote jongens die de cocaïne in Latijns-Amerika inkopen, verdienen miljoenen met een enkel transport. Zij betalen een paar honderdduizend euro aan de havenarbeiders, degene die het spul uit de container haalt en de transporteur. De dealer koopt vervolgens een kilo coke voor 25 duizend euro, versnijdt deze tot het twee of drie kilo is, en maakt er pakjes van een gram van, waar hij maar 0,8 gram instopt. Die pakjes doen 50 euro het stuk, en leveren op straat dus minstens 150 duizend euro op. Daar gaat nog wel het salaris van de koerier vanaf – een tientje per verkocht pakje.

‘Geen van deze jongens is uit armoede in deze wereld gestapt’, zegt Voeten. ‘Ze kunnen allemaal brood kopen, maar ze willen meer. Je hebt de groep die het geld stukslaat aan Louboutin-schoenen en kleding van Philippe Plein (en, nee, niet echt aan dure auto’s, want die vallen teveel op). Dan heb je degenen die de Belgische Droom willen verwezenlijken. Zij sparen tot ze een mooi vrijstaand huis kunnen kopen, en zeggen daarna te willen stoppen.’

De handel groeit in hoog tempo. In 2013 onderschepte de politie in totaal 4 duizend kilo cocaïne in de haven. Vorig jaar was dat 62 duizend kilo. Het blijft gissen hoeveel er in totaal binnenkomt, maar geschat wordt dat de politie niet meer dan 10 procent confisqueert. ‘Het grootste deel, 90 procent van de coke die hier binnenkomt, gaat naar Nederland’, zegt Voeten. ‘Daar zitten de grote syndicaten, en die distribueren het verder.’

Boos

Er wonen in Antwerpen een paar families die zijn begonnen als uithalers voor Nederlanders en nu hun eigen transport opzetten, maar dat is een minderheid. Nederland is nog steeds de spil van de Europese drugshandel: het heeft de juiste infrastructuur en een financieel systeem waarin criminele organisaties goed gedijen. ‘De Antwerpse burgemeester Bart De Wever heeft eerder met de vinger naar Nederland gewezen’, zegt Voeten. ‘Daar is boos op gereageerd, maar ook ik zie dat Nederland veel te lang heeft gedacht dat het allemaal zo’n kwaad niet kon, een beetje hasj en wiet. Doordat er werd weggekeken, kon de handel uitgroeien tot een snoeiharde industrie van patsers die overal schijt aan hebben. Daar voelt iedereen nu de consequenties van.’

Maar zeker, Antwerpen is niet voor niets uitgegroeid tot de belangrijkste plek om coke binnen te halen. De haven is enorm uitgestrekt, en maar een klein deel van de miljoenen containers die hier binnenkomen, wordt gecontroleerd. ‘Burgemeester De Wever wordt vaak verweten dat hij te weinig actie onderneemt, maar het is net als met een doucheputje waar smerige prut uitkomt. Je kunt het wel wegvegen, maar uiteindelijk moet je het riool in, en daar ligt zijn jurisdictie niet.’

Het is een typisch Belgisch probleem: het terrein van de haven ligt binnen drie gemeenten, in twee provincies en in twee verschillende gerechtelijke arrondissementen, en de samenwerking onderling verloopt niet altijd even soepel. Maar ook fysiek is het terrein slecht af te sluiten. ‘Je kunt nog steeds een gat in het hek knippen, en naar de containers lopen om het spul eruit te halen’, zegt Voeten. 

De gevolgen zijn voor de stad. Het is nog niet zo erg als in Nederland, waar moorden en vergismoorden zijn gepleegd, en vorig jaar zelfs een advocaat is omgebracht, maar twee jaar geleden ging er in Antwerpen wel een dodenlijst rond, en er zijn tientallen incidenten geweest, zoals bijvoorbeeld die granaataanslag. Mensen worden gecorrumpeerd en het drugsgeld is funest voor de cohesie binnen de maatschappij. Jochies van 18 die als prinsjes door de buurt paraderen, zorgen ervoor dat jongeren een irreëel beeld krijgen van wat de toekomst hun moet bieden. ‘Dat hoor ik ook terug bij onderwijzers', zegt Voeten. ‘De dealers hebben de status, en leren is voor de dommen.’

De maatregelen rond het coronavirus, daar hebben de dealers volgens Voeten wel last van. Omdat er in Antwerpen veel minder verkeer is, vallen de auto’s van koeriers sneller op, en de afzetmarkt is een stuk kleiner. ‘Creatieve zzp’ers houden de hand op de beurs, en er zijn geen festivals waar gebruikt wordt.’ Normaal gesproken stuurt een dealer drie appjes per week naar vaste klanten. Nu zijn dat er soms tien per dag. ‘Ze willen hun spul kwijt, en hebben waanzinnige aanbiedingen: drie gram kopen, drie gram gratis. Een soort kiloknallers, maar dan met cocaïne.’