Een bed op klosjes, zó scheef is de vloer

Rij langs kanaal Almelo de Haandrik vanaf Daarlerveen naar het noorden en zie aan beide zijden de houten balken en metalen stellages opdoemen die de woningen stutten. Vijf kilometer lang, tot iets voorbij Geerdijk, is de schade zichtbaar. Wie dichterbij komt, kan zijn hand zo in een scheur in de muur steken. Of voelt de tuintegels schots en scheef staan onder zijn voeten.

Achter de voordeur is de problematiek nog schrijnender. Ondergelopen kelders, kieren tussen kozijnen, gesprongen ruiten, scheve plafonds en ingestorte vloeren, de bodem eronder weggezakt. ‘Ongedierte loopt zo mijn huis in’, zegt Arjan Otter, die met zijn partner aan het kanaal in Geerdijk woont. ‘Ik ben voortdurend scheuren en kieren aan het dichtkitten.’

Rijp voor de sloop 

Zijn huis is één van de 340 woningen die schade hebben, minstens 70 zijn rijp voor de sloop. Bewoners zijn er al jaren van overtuigd dat werkzaamheden aan het kanaal, uitgevoerd van 2011 tot 2016 om groter vrachtverkeer aan te kunnen, de bron van de verzakkingen zijn. ‘Groningse taferelen’, klinkt het in de buurt. Na jaren van wachten kwam er dinsdag eindelijk een onafhankelijk rapport uit om de oorzaken vast te stellen.

Gedupeerden zaten thuis klaar om de livestream van de provincie Overijssel te volgen - wegens het coronavirus is de publicatie van het rapport eerst uitgesteld, nu is besloten toch niet langer te wachten. Al gauw bleek dat de conclusies ‘behoorlijk teleurstellend’ waren, zegt Jan de Haan van Stichting Kant Nog Wal, die een groot deel van de gedupeerden vertegenwoordigt.

De gewenste duidelijkheid biedt het onderzoek van TNO en Deltares nauwelijks. Ja, het intrillen van de damwanden overschreed soms de normen, maar dat zou slechts een klein deel van de schade verklaren. Ja, door het verschuiven van de damwanden is water gelekt, maar de gevolgen zijn niet zeker. Nee, het baggeren zou niet tot verhoogd grondwater hebben geleid.

Wat de verzakkingen wel zou verklaren? Wellicht de ‘befaamd complexe bodemopbouw in Twente’, suggereert Wouter van de Wetering, voorzitter van de adviescommissie. Ook het verbouwen van huizen zou tot verzakkingen kunnen leiden. Een boze bewoner die anoniem wenst te blijven: ‘Als een halve straat verzakt, komt dat toch niet door een aanbouw?’

Opzettelijke spelfout 

De adviescommissie doet een paar aanbevelingen, opvallend vaak: aanvullend onderzoek is nodig. ‘Er zijn bijna geen gegevens’, zegt De Haan van Kant Nog Wal (de spelfout is opzettelijk, want aan het kanaal is ‘ook van alles mis’). ‘Als je gaat baggeren moet je een logboek bijhouden maar dat is niet gebeurd. Het hele rapport is doorspekt met aannames. En nu moet er nog meer geld naar duur onderzoek. Potverdorie denk ik dan, mensen zitten al zo lang te wachten.’

Vooral de oude huizen, van voor 1940, zouden schade hebben. Bij de presentatie van het rapport werd gezegd dat oude huizen in heel Nederland last hebben van scheuren en schade. De Haan: ‘Maar dan stel ik de vraag: moeten in uw buurt ook een derde van de woningen gestut worden? Nee toch?’

Dat de nood hoog is, was al duidelijk, onder meer door een rapport dat Kant Nog Wal heeft gemaakt over het psychische leed - anoniem, men hangt de vuile was niet graag uit in de streek. Een greep daaruit: gezinnen die verkasten naar een vakantiepark, lichamelijke klachten door stress, zorgen of het huis ooit nog verkocht wordt, spanningen binnen het gezin, pensioenen die in rook opgaan.

Ook Arjan Otter zal moeten verhuizen, voor hem wordt een nieuwe woning gezocht. Zijn huidige huis is officieel nog veilig verklaard, maar ‘niet leefbaar’. Zijn bed staat op klosjes, omdat hij er anders uitrolt in zijn slaap, zo scheef is de vloer. De deuren van de schuifpui moet hij dichtplakken met ducttape, omdat ze anders open gaan. Stof en spinnenwebben waaien naar binnen door de kieren.

Amerikaanse auto

Over de provincie kan hij desondanks ‘geen kwaad woord’ zeggen, ambtenaren hebben zich behulpzaam opgesteld. Een vervangende woning vinden wordt wel lastig, denkt hij, aangezien hij een grote Amerikaanse auto gebruikt voor zijn werk als aannemer en bovendien een motor en grote papengaaienhokken heeft. Die ruimte vind je niet in een woonwijk, daarom woont hij juist aan het kanaal.

Voor het einde van het jaar wil de provincie dat de schade-afwikkeling voor alle gedupeerden duidelijk is. Bewoners die schade hebben waarvan de oorzaak onduidelijk is, worden geholpen met een schaderegeling, zegt gedeputeerde Bert Boerman. Schade die door de overheid is veroorzaakt, wordt sowieso vergoed. De komende tijd wordt per schademelder berekend wat de vergoeding is.

Otter woont waar een zinker is gelegd, een leiding in het kanaal. Het is onwaarschijnlijk dat die schade heeft berokkend, volgens het rapport. Ook daar is aanvullend onderzoek nodig, zegt de adviescommissie. Maar na al die jaren is Otter beducht op nog meer teleurstellingen. ‘Ik reken eigenlijk nergens meer op.’