Belastingdienst beloofde drie ambtenaren: geen straf in toeslagenaffaire
Het ministerie van financiën onderzocht hoe het zo mis kon gaan bij de kinderopvangtoeslagen. Maar hoofdrolspelers wilden alleen praten als ze een vrijgeleide kregen.
De top van de Belastingdienst heeft drie hoofdrolspelers in de toeslagenaffaire eind vorig jaar beloofd dat er geen disciplinaire maatregelen tegen hen genomen zouden worden. De drie dwongen dat af als voorwaarde om mee te werken aan een onafhankelijk onderzoek naar de affaire, door de Audit Dienst Rijk (ADR). Dat blijkt uit onderzoek van Trouw en ‘RTL Nieuws’.
In de toeslagenaffaire werden duizenden ouders gedupeerd doordat toeslagen onterecht werden stopgezet en teruggevorderd, na een ontspoorde fraudejacht. De Belastingdienst erkent dat de drie ambtenaren van het gewraakte Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) een vrijgeleide kregen in ruil voor hun medewerking aan het onderzoek. Alles wat zij tegenover de ADR zouden vertellen over hun rol in de toeslagenaffaire zou buiten hun personeelsdossier blijven, en ook de gespreksverslagen zouden alleen binnen het ADR-onderzoek gebruikt mogen worden.
Vermoedens van ambtsmisdrijven
De toenmalige hoogste baas van de Belastingdienst, de begin dit jaar ontslagen directeur-generaal Jaap Uijlenbroek, verzekerde hen persoonlijk dat ‘optreden tegen individuele ambtenaren niet op zijn plaats is’. Maar het ministerie van financiën floot Uijlenbroek hierop terug, zo blijkt uit een brief die dinsdag naar de Tweede Kamer werd verstuurd. De hoogste ambtenaar van het ministerie vond dat vermoedens van ambtsmisdrijven van ambtenaren niet uit te sluiten waren. Of toenmalig staatssecretaris Menno Snel destijds volledig is geïnformeerd over de strijd tussen zijn twee hoogste ambtenaren wordt uit de Kamerbrief niet duidelijk.
De belofte van Uijlenbroek om geen maatregelen te treffen tegen individuele ambtenaren staat haaks op de aangifte tegen de Belastingdienst die de staatssecretarissen Van Huffelen en Vijlbrief vorige week alsnog besloten te doen. Na een extern onderzoek besloten ook zij dat er voldoende aanwijzingen zijn voor mogelijke ambtsmisdrijven. Er zou sprake zijn van knevelarij door ambtenaren, ofwel het onterecht afhandig maken van geld van burgers. Ook is strafrechtelijk onderzoek nodig naar beroepsmatige discriminatie, vanwege de focus op nationaliteit in verschillende fraudeonderzoeken.
Volgens bronnen binnen het ministerie van financiën is duidelijk geworden dat zowel het onderzoek van de ADR, als de bevindingen van de adviescommissie onder leiding van minister van staat Piet Hein Donner, de ‘onderste steen’ niet boven hebben gekregen. Nog altijd vermoedt men dat ambtenaren informatie achterhouden over de zaak.
Terwijl erachter komen wat er precies gebeurd ‘essentieel is’, zei staatssecretaris Van Huffelen twee maanden geleden nog in een interview met Trouw. “Hoe heeft dit nou kunnen gebeuren met die ouders? Het is ontzettend nodig om daar een open en veilige discussie over te voeren.”
Buut-vrij-gesprekken
Destijds voelde Van Huffelen weinig voor aangifte bij het Openbaar Ministerie. Maar ook ambtenaren bleven weigeren openheid van zaken te geven over hun rol in de affaire, als daar geen garanties tegenover zouden staan van immuniteit voor hen. Verschillende bronnen spreken over de eis van ‘buut-vrij-gesprekken’.
Maar na het advies van advocaat Biemond konden de staatssecretarissen eigenlijk niet anders dan alsnog aangifte doen: bij vermoedens van strafbare feiten rust er zelfs een aangifteplicht.
De meeste ambtenaren die reageren via de interne Beeldkrant van de Belastingdienst zijn woedend over de aangifte via het strafrecht. Dinsdag zagen Van Huffelen en Vijlbrief zich opnieuw genoodzaakt met een groep medewerkers in gesprek te gaan om de rust bij de dienst te bewaren.
Woensdag debatteert de Tweede Kamer opnieuw over de zaak. Daar zal de vraag op tafel komen in hoeverre ook politieke hoofdrolspelers als toenmalig minister van sociale zaken Asscher, voormalig staatssecretaris van financiën Eric Wiebes en zelfs premier Rutte op de hoogte waren van het handelen van de Belastingdienst. Het Managementteam Fraude opereerde op zijn beurt onder de zogeheten ministeriële commissie Aanpak Fraude, onder leiding van Rutte zelf.
Lees ook:
Tot frustratie van de Kamer doet het kabinet nu wél aangifte
Het ministerie van financiën doet aangifte vanwege vermoedens van ambtsmisdrijven in de toeslagenaffaire. Voor de Tweede Kamer zijn veel vragen nog onbeantwoord.
Belastingdienst erkent: toch sprake van etnisch profileren
Al een jaar hangt de vraag in de lucht: deed de Belastingdienst nu aan etnisch profileren of niet? Ja, erkent de fiscus nu na onderzoek van Trouw en RTL Nieuws.