EU ruziet over omvang crisisfonds

Nederland is weer de gebeten hond in Europa. Zelfs Duitsland waarmee het kabinet doorgaans samen optrekt, ergert zich aan onze opstelling. ‘Een provocatie’ noemt Nobert Röttgen het voorstel van Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden om geen giften te schenken aan landen die door de coronacrisis in zwaar economisch weer zitten. CDU-politicus Röttgen is een van de kandidaten om bondskanselier Angela Merkel op te volgen.

En ook vanuit het Europees parlement krijgt Nederland de wind van voren. Volgens de voorzitter David Sassoli beseffen we de ernst van de crisis niet, zijn we ‘star’ en ‘niet verantwoordelijk’. Door de economische crisis dreigen noord en zuid verder uit elkaar te groeien, wat de toekomst van de EU en de euro op het spel kan zetten.

En het kabinet had dit keer nog wel zo zijn best gedaan om eens niet vooraan te staan als zuinige nee-zegger. Nadat minister Wopke Hoekstra (Financiën) dit voorjaar een golf van Nederlander-haat ontketende in Zuid-Europa met zijn zuinige opstelling, liet het kabinet nu Oostenrijk de kastanjes uit het vuur halen.

Toen Frankrijk en Duitsland vorige week een voorstel presenteerden om landen te helpen met een fonds van 500 miljard euro aan subsidies en giften, hield premier Rutte zich aanvankelijk op de vlakte. Het was de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz die het plan openlijk afwees. Geld weggeven in plaats van uitlenen, betekent dat de rekening uiteindelijk komt te liggen bij de belastingbetaler van de rijkere landen.

Etterende ruzie

De ruzie over geld ettert al maanden. Het begon met de discussie over de nieuwe meerjarenbegroting voor de EU. Nederland en enkele andere lidstaten waren tegen het voorstel van de Europese Commissie, waarin wij meer moesten afdragen. Demonstratief nam Rutte een biografie van componist Chopin mee naar een top waarop een besluit had moeten vallen. Merkel was boos over dat ‘kinderlijke gedrag’. Het besluit werd uitgesteld.

Inmiddels is daar een extra probleem bijgekomen. Door de coronapandemie kent de EU plots een ongekende economische neergang. Iedereen is het erover eens dat er een herstelfonds moet komen om elkaar te helpen, maar iedereen wil andere bedragen en stelt andere voorwaarden. Behalve het Frans-Duitse voorstel ligt er ook een voorstel van Spanje en Italië om 1500 miljard euro te reserveren en het Europees parlement wil zelfs een fonds van 2000 miljard euro.

Dit weekeinde presenteerden Oostenrijk, Nederland, Denemarken en Zweden (door de rest smalend ‘de vrekkige vier’ genoemd) hun voorstel. De vier noemen geen bedrag maar willen alleen steun in de vorm van leningen.

Compromis

Woensdag komt Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, met een compromisvoorstel voor zowel de meerjarenbegroting als het herstelfonds. Op de volgende Europese top van regeringsleiders van 18 en 19 juni zou daar dan over besloten kunnen worden. Maar de kans dat dat lukt, is klein. De 27 lidstaten moeten het unaniem eens worden. En daar is nog geen zicht op. Ook een aantal Oost-Europese landen zou werken aan een voorstel.

Rutte heeft al aangegeven geen haast te hebben. Over de nieuwe begroting hoeft nu nog geen besluit te vallen. En voor een herstelfonds kunnen we voorlopig vooruit met de afspraken die de Europese ministers van Financiën vorige maand na lang geruzie maakten. Volgens Rutte moeten we eerst een kritisch kijken hoeveel extra geld er eigenlijk nodig is. “Anders wordt het een feestcommissie op zoek naar een feest, met al dat geld.”

En dan zijn er de voorwaarden van zo’n nieuw fonds. Waar Duitsland inmiddels van mening is dat landen met grote schulden niet moeten worden opgezadeld met nog hogere schulden, denkt Rutte daar heel anders over. Wij zien ook wel dat andere landen het moeilijker hebben dan wij, zei hij vorige week. Maar dan mag volgens hem ook de vraag gesteld worden: “Hoe komt dat eigenlijk?”

Niet alle landen hebben de afgelopen jaren voldoende gedaan om hun begroting op orde te krijgen, zoals Italië. Rutte: “Als je aanspraak maken wilt op hulp, moet je echt vergaande hervormingen doorvoeren zodat je de volgende keer voor jezelf kan zorgen. Anders kan ik het ook aan Nederland niet uitleggen.”

Openingetje

Dinsdag was het Oostenrijk en niet Nederland dat namens de vier een klein openingetje bood in de onderhandelingen: volgens de Oostenrijkse minister van Financiën zou een deel van het noodfonds uit giften kunnen bestaan.