Koninklijke Marechaussee gedagvaard om etnisch profileren

‘Bij grenscontroles selecteren marechaussees mensen onder meer op grond van hun uiterlijk voorkomen, huidskleur, of afkomst (etniciteit),’ is de klacht van een collectief van vier maatschappelijke organisaties en twee mensen. ‘Dit bepaalt mede of iemand wel of niet uit de rij wordt gehaald.’

De aanklagers, die naar de rechter stappen, ­baseren zich op een onderzoek van de Nationale Ombudsman uit 2017, waaruit blijkt dat de ­Koninklijke Marechaussee inderdaad huidskleur meeneemt als een van de selectiecriteria voor het controleren van mensen aan de grens.

Mpanzu Bamenga (34) is een van de twee mensen die meedoen aan de dagvaarding tegen de staat. Tijdens zijn studie Europees recht in Brussel reisde hij elk weekend op en neer naar Nederland. “Als ze controleerden aan de grens, werd ik er altijd uitgehaald. Ik zag vanuit mijn auto de motoren van de grenscontrole al staan en kon dan bijna aftellen tot het moment dat ik het stopsein kreeg.”

Ook op Eindhoven Airport werd Bamenga, oud-raadslid in Eindhoven, een keer uit de rij gehaald voor controle. “Het geeft een vernederend gevoel. Voor het oog van iedereen met wie je net in het vliegtuig hebt gezeten, word je apart genomen. Bovendien werkt het stigmatisering in de hand: iedereen ziet dat er een donker persoon uit wordt gepikt. O, er zal wel weer iets zijn met een donker iemand, denken ze dan.”

‘Basis is de wet’

Een woordvoerder van de marechaussee ontkent echter te discrimineren. “De Koninklijke Marechaussee doet niet aan etnisch profileren, maar aan predictive profiling. De basis van onze controle ligt in de Vreemdelingenwet, waarbij we met name illegale grensoverschrijding tegen moeten gaan. Op basis van verschillende indicatoren, kennis en ervaring en informatie (zoals trends of eerdere incidenten), kan iemand ge­selecteerd worden voor een controle.”

“Etniciteit kan hierbij een relevante indicator zijn,” aldus de woordvoerder. Maar dat gebeurt alleen ‘in combinatie met andere indicatoren die een controle rechtvaardigen’.

De organisaties die de staat voor de rechter slepen, waaronder Amnesty International, vinden de werkwijze echter ‘een vorm van discriminatie die in strijd is met de mensenrechten en het Nederlands recht en dus verboden is’. Amnestywoordvoerder Emile Affolter legt uit dat de orga­nisaties meerdere malen bij de Koninklijke Marechaussee hebben aangeklopt met hun klachten. “We hebben een aantal keer brieven over de kwestie gestuurd, maar er is nooit iets veranderd in hun beleid. Dat we de staat nu dagvaarden is een laatste, ultieme poging om hier iets aan te doen.” De eisers vragen te verbieden dat de marechaussee etniciteit gebruikt bij selectie­beslissingen voor grenscontroles.

Vervreemding

Mpanzu Bamenga vecht de zaak niet aan voor zichzelf. “Ik eis geen schadevergoeding of zo.” Hij wil er wel voor zorgen dat er een einde komt aan etnisch profileren aan de grens. “Ik voel me er een dag rot over, maar ga dan weer verder met mijn leven. Ik heb een goede baan, ik voel me niet zo kwetsbaar.”

“Maar er zijn veel mensen die moeite hebben om mee te komen in de Nederlandse samen­leving; die geen stageplek kunnen vinden vanwege hun achternaam. Voor hen kunnen dit soort ervaringen alleen maar bijdragen aan een gevoel van vervreemding. Dat is wat etnisch profileren doet: het geeft je het gevoel geen echte Nederlander te zijn.”