Hosni Mubarak (1928-2020), de moderne farao die hard van zijn troon viel
Oud-president van Egypte Hosni Mubarak is dinsdag op 91-jarige leeftijd overleden. Hij begon zijn politieke carrière als volksheld, viel hard van zijn troon, maar wordt nu toch met nostalgie herdacht.
Een glorieuze carrière in het leger en misschien ooit ambassadeur worden, dat was wat de jonge Hosni Mubarak voor zichzelf in petto had. In plaats daarvan groeide hij uit tot een moderne farao, die zich als een vaderfiguur zag voor zijn Egyptische kroost. Egyptenaren noemden hem liever spottend ‘La vache qui rit’. De uiterlijke gelijkenissen met de suffig lachende koe waren volgens hen niet alleen treffend, de geïmporteerde kaas symboliseerde ook hoe afhankelijk hij was van buitenlandse steun.
De koe stond ook voor zijn provinciale afkomst. Mohammed Hosni Said Mubarak groeide op in de Nijldelta, in een tijd dat de wegen naar Cairo nog zandwegen waren en de meeste Egyptenaren leefden van het land. De ambtenaarszoon werd gekozen voor de militaire academie en klom snel op binnen het leger, een carrièrepad dat ook nu nog als zeer eervol geldt in het land. Het leven lachte hem en zijn vrouw Suzanna toe; samen kregen ze twee zonen, Alaa en Gamal.
Terwijl hij begon in het leger kwam het land in roerige tijden terecht. De jonge Mubarak was een militair piloot toen het leger in 1952 koning Farouk afzette en Gamal Abdel Nasser, leider van de opstand, aan de macht kwam. Zelf werd Mubarak een volksheld toen hij twintig jaar later in 1973 als luchtmachtgeneraal de Oktoberoorlog leidde tegen Israël. Daarna benoemde president Anwar al-Sadat hem tot vicepresident, omdat hij in Mubarak een loyale volgeling zag die het leger in de hand kon houden.
De pilaren van zijn regime: de politie, de geheime dienst en hijzelf, de vaderfiguur
Op 6 oktober 1981 sloeg het noodlot toe. Op korrelige foto’s is te zien hoe Mubarak en Sadat, in vol ornaat en met gigantische hoeveelheden spelden op hun uniformen, samen naar een militaire parade keken. Kort daarna openden jihadistische militairen het vuur op hen vanuit een truck. Sadat kwam om, Mubarak raakte gewond.
Geluk bleef Mubarak houden, ook nadat hij als opvolger van Sadat was aangetreden: hij overleefde meerdere aanslagen als president. Door beleid van Nasser en Sadat was islamitisch extremisme in het land een groot probleem geworden. Dat gaf Mubarak de mogelijkheid zich op te stellen als de man die Egypte veiligheid en stabiliteit kon bieden. Dat werden de pilaren van zijn regime: de politie, de geheime dienst en hijzelf, de vaderfiguur.
De man die ooit ambassadeur wilde worden, boekte al vroeg successen met zijn buitenlands beleid. Hij zette het Westen naar zijn hand door zich in te blijven zetten voor het vredesakkoord met Israël, getekend door Sadat. Voor zijn loyaliteit tijdens de Koude Oorlog werden hij en zijn leger, het grootste in het Midden-Oosten, beloond met miljarden dollars.
In dertig jaar tijd werden de mensen dicht om hem heen gigantisch rijk. Economische hervormingen van Mubaraks zoon Gamal sloegen aan, maar door corruptie profiteerde alleen zij die dichtbij de staat en het leger stonden daarvan. Mubarak leidde het land in de zomer vanuit zijn paleis aan de Rode Zee, waar de nieuwe rijken hun resorts en stulpjes bouwden. Op het laatst regeerde hij bijna alleen nog maar vanuit badplaats Sharm el-Sheikh, waar de hele overheid voor verhuisde.
Demonstranten, boze arbeiders en bloggende activisten
De gewone Egyptenaar bleef arm en het land zag een steeds grotere ongelijkheid. Vanaf 2005 kwamen langzaam protestbewegingen op gang tegen het regime van Mubarak. Demonstranten, van boze arbeiders tot bloggende activisten, wilden voorkomen dat Mubarak weer een nieuw termijn aan zou blijven, of dat zijn zoon hem op zou volgen. Zo riep de Kifaya-beweging op tot échte democratische verkiezingen (in de loop van zijn presidentschap werd Mubarak vier keer herkozen, maar nooit in open verkiezingen).
In 2011 keerde het tij. Net als in Tunesië een paar weken eerder, gingen ook in Egypte demonstranten de straat op tijdens de nationale politiedag. Een gruwelijke foto van Khaled Said, die doodgemarteld was door de politie, ontketende de opgekropte woede in het land. Maar hoewel honderdduizenden de straten op gingen drong het besef dat zijn positie onhoudbaar werd pas bij Mubarak door toen generaals deserteerden en bondgenoot Amerika de revolutie leek te steunen.
Toch trad Mubarak nooit publiekelijk af. Tijdens zijn speech 10 februari 2011 lukte het hem niet om uit zijn woorden te komen. De volgende dag moest vicepresident Omar Suleiman een statement op televisie voorlezen om definitief een einde te maken aan dertig jaar Mubarak.
Twee maanden later werd hij opgepakt in zijn paleis aan de Rode Zee. In 2012 veroordeelde de rechtbank hem tot een levenslange gevangenisstraf voor de dood van honderden demonstranten. Maar die rechtszaak werd nog eens over gedaan, nadat Mubarak in hoger beroep ging. De farao werd nooit gestraft voor zijn daden: in 2017 bevond het Hof van Cassatie hem onschuldig.
De haat tegen Mubarak temperde aanzienlijk in de laatste jaren van zijn leven. Door de slechte economische omstandigheden en het autoritaire bewind van president Al-Sisi verlangen sommige Egyptenaren terug naar de jaren van relatieve stabiliteit. Vorig jaar werd een video op YouTube geplaatst, waarin de oude Mubarak als een grootvader praat over de Oktoberoorlog tegen Israël en zijn avonturen als commandant van de luchtmacht.
Op 25 februari stierf Mubarak op 91-jarige leeftijd in een militair ziekenhuis in Cairo. Tijdens drie dagen nationale rouw krijgt hij een militaire begrafenis. Zo blijkt hoe onder president Sisi Egypte nog altijd niet genezen is van de liefde voor farao’s.
Lees ook:
Hoe een populaire generaal verwerd tot een ware farao
Mohammad Hosni Sayid Moebarak werd op 14 oktober 1981 beëdigd tot president van de Arabische Republiek Egypte. Dat was acht dagen na de aanslag op Sadat. Weinigen hadden toen vermoed dat Moebarak, de populaire luchtmachtgeneraal en held van de Oktoberoorlog tegen Israël, het lang zou uithouden in die positie.