Robots en snufjes van de ‘smart farm’ maken beloftes over dierenwelzijn niet waar

Robots en slimme sensoren in de veehouderij zorgen dat boeren efficiënter kunnen werken. Maar de ­digitalisering van het boerenbedrijf leidt níet tot meer dierenwelzijn, terwijl ook dat de belofte is. Dat stelt de Raad voor Dierenaangelegenheden, een adviesorgaan van de regering, in een rapport dat vandaag verschijnt.

De digitalisering van de veehouderij, die zo’n 25 jaar geleden begon, zou bijdragen aan een duurzamere manier van werken op het boerenbedrijf. Melkrobots bijvoorbeeld, zouden de gezondheid van koeien verbeteren: een dier kan zelf bepalen wanneer en hoe vaak het zich door een machine laat melken, en hoeft niet met volle uiers op de boer te wachten. Fabrikanten stellen dat de robots daarom bijdragen aan ‘het welzijn van mens en dier’.

Stappentellers

De Raad voor Dierenaangelegenheden plaatst kanttekeningen bij zulke beweringen: weliswaar verzamelen machines allerlei gegevens over de dieren, zoals het gewicht van de koe en de hoeveelheid melk, maar dat veehouders hierdoor beter voor hun dieren gaan zorgen, is niet bewezen. 

De Nederlandse veehouderij maakt steeds meer gebruik van digitale technieken. Het meten van temperatuur en luchtvochtigheid in stallen is volgens de dierenraad in korte tijd gemeengoed geworden, net als het gebruik van stappen­tellers. Andere voorbeelden van ‘smart farming’ zijn sensoren die registreren hoe actief dieren zijn. Als een dier langdurig stilligt of weinig beweegt, is het mogelijk ziek. De veehouder krijgt dan een seintje op zijn smartphone dat hij misschien eens naar het dier moet gaan kijken.

De Raad voor Dierenaangelegenheden is beducht voor de volgende stap in de digitalisering: machines die zonder tussenkomst van de boer zélf gaan handelen. Bijvoorbeeld om een inactief dier op te porren. De vraag is of een machine een juiste interpretatie kan geven aan wat hij heeft geregistreerd. Bovendien, stelt de dierenraad, ontneemt de machine het dier dan zijn keuzevrijheid. 

Met name de melkrobot is bezig aan een opmars in Nederland. Twintig jaar geleden gebruikte één procent van de melkveehouders de machine, nu staat die op een kwart van alle melkveebedrijven. Het volledig automatische melksysteem heet in de catalogus van een grote fabrikant ‘diervriendelijk ontworpen’ te zijn.

Haperend systeem

Toch gaat het in de praktijk soms akelig mis, blijkt uit onderzoek van Trouw en platform voor onderzoeksjournalistiek Investico. Als het systeem hapert, tast dat de gezondheid van de koe meteen aan en staat al snel het leven van het dier op het spel.

Bij een melkveehouder in Gelderland stierven 49 koeien, omdat zij door een slecht functionerende ­robot niet goed werden gemolken en uierontsteking ontwikkelden. Een Brabantse collega moest, om dezelfde reden, vijftien dieren naar de slacht brengen. De Gelderse melkveehouder houdt de leverancier van de robot verantwoordelijk voor de schade en is naar de rechter gestapt. 

Als een koe ziek wordt of gewond raakt door apparatuur op de boerderij kan de veehouder daarvoor een sanctie opgelegd krijgen van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit: een boete en in extreme gevallen een beroepsverbod. Agrarisch juristen pleiten ervoor de Wet dieren aan te passen.

“De zorgplicht voor het dierenwelzijn zou deels bij de dealer van de melkrobot moeten liggen”, zegt landbouwjurist Kees van Schaik. “Dat dwingt hem om bij problemen mee te werken aan een oplossing, in plaats van achterover te leunen met de algemene voorwaarden in zijn handen.”

“Op veehouderijbedrijven zal binnen vijf à tien jaar digitalisering gemeengoed zijn”, verwacht de Raad voor Dierenaangelegenheden. De vraag is of de duurzame beloftes van smart farming dan wél waar­gemaakt zijn. Vooralsnog, stelt de raad, is ‘die situatie nog (lang) niet bereikt’.

Onderzoeksplatform Investico produceerde een podcast over datagedreven landbouw en de gevolgen voor boeren. Via deze link kunt u deze podcast beluisteren op de website van Investico.

Lees ook:

Frida 209 en Sandra 31 stierven door de melkrobot

Efficiënt, duurzaam en diervriendelijk: de melkrobot belooft alles te zijn wat een boer maar wensen kan. Maar als de machine niet werkt, geeft de fabrikant niet thuis én staat het leven van de koe op het spel.

Klimaatdoelen? Deze boeren halen ze nu al

Wat voor hun collega’s nog toekomstmuziek is, doen koeienboeren in de Achterhoek al: werken met aandacht voor de natuur én daardoor meer verdienen.