Geen verplichte verzekering voor zzp’ers. Maar wat als een dertiger arbeidsongeschikt raakt?

In Den Haag, aldus de NOS, praat men achter de schermen indringend over een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. Linkse partijen zijn sowieso voor, maar nu is ook de coalitie geneigd overstag te gaan, als wisselgeld voor een pensioendeal met de vakcentrales. ­Alleen bij VVD en D66 zijn nog twijfels.

Wat is er, vanuit liberaal perspectief, tegen een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen? Laten we wat veelgebruikte argumenten hiervoor langslopen. Snijden ze hout?

Argument 1. Zelfstandigen willen vrij zijn, juist daarom zijn ze zzp’er geworden. Dit is een principieel argument, waarbij het principe is dat vrijheid niet ­verenigbaar is met verzekeringsdwang.

Dit argument klinkt sympathiek, maar is toch ­problematisch. Een van de redenen hiervoor is dat zelfstandigen, net als andere mensen, worden gedwongen tot andere verzekeringen. Alle zelfstandigen zijn verplicht verzekerd tegen ziektekosten, bijvoorbeeld. Alle mensen met een auto, zzp’er of niet, hebben verplicht een schadeverzekering. De redenering: 1) Vrijheid gaat niet samen met verzekeringsdwang; 2) Ik ben voor vrijheid; 3) Daarom ben ik tegen verzekeringsdwang, is formeel juist, maar de facto slecht houdbaar. Tenzij ­liberalen in een moeite door willen pleiten voor het afschaffen van allerlei andere verzekeringen natuurlijk.

Argument 2. Veel zelfstandigen hebben zo’n verzekering niet nodig. Ze zijn kerngezond, jong, en doen werk met een laag risico op arbeidsongeschiktheid.

Ook dit klinkt sympathiek, waarom zou je mensen met een kleine kans op arbeidsongeschiktheid verplichten tot een verzekering? Grappig genoeg is het antwoord: omdat verzekeringen juist bestaan voor ­gebeurtenissen die zeldzaam zijn, maar waarvan de impact groot is. Laat zo’n jonge held, laat haar 30 zijn, eens volledig arbeidsongeschikt raken tijdens een skivakantie. Kleine kans inderdaad. Maar als het ­gebeurt is het wel een schadegeval van pakweg 50 jaar keer pakweg 25 duizend euro per jaar is pakweg 1,25 miljoen euro. Kan ze dat betalen? Nee. Laat staan als het gewenste jaarbedrag hoger is.

Wat gebeurt er dan met de nog steeds jonge maar helaas niet meer zo kerngezonde heldin? Misschien heeft ze een loyale partner die de kost kan verdienen, en vanaf zekere leeftijd is daar natuurlijk de AOW, die haar medeburgers solidair ophoesten. Maar misschien heeft ze wel geen partner, of loopt die weg, en dan? Dan betaalt de gemeenschap Bijstand voor haar (en trouwens ook een solidaire zorgverzekering en huurtoeslag). Het is allemaal geen vetpot, maar het is er wél.

Nu zouden de liberalen, vrijheidslievend tenslotte, kunnen zeggen: zelfstandigen zonder arbeidsongeschiktheidsverzekering, kunnen geen beroep doen op bijstand en zijn uitgesloten van huur- en zorgtoeslag. Maar dat is bij mijn weten nog nooit voorgesteld.

Argument 3: Veel zelfstandigen hebben een alternatief geregeld. Er zijn broodfondsen waarin zelfstandigen elkaar verzekeren; er zijn zelfstandigen met vermogen in hun eigen huis of met bakken spaargeld.

Andermaal: klinkt goed. Maar dit argument illustreert vooral hoe weinig bewustzijn er is over de schadeomvang bij arbeidsongeschiktheid. Met een broodfonds en een paar ton overwaarde of spaargeld is de zelfstandige beter af dan zonder. Uiteraard. Maar het broodfonds houdt na een paar jaar op met uitkeren. En die paar ton helpt je naar de AOW – tenminste als je pas als goeie vijftiger arbeidsongeschikt raakt. Oh, en aanvullend pensioen heb je dan niet meer natuurlijk, want dat is opgegaan aan je arbeidsongeschiktheid.

Deze ‘liberale’ argumenten tegen een verplichte ­arbeidsongeschiktheidsverzekering, kortom, zijn ­flinterdun. Over het hoe kun je nuttig van mening verschillen. Maar over het principe – ook zelfstandigen verplicht verzekeren tegen inkomensverlies door arbeidsongeschiktheid – niet.