CDA ziet in EU-vonnis Gnandi een kantelpunt voor het kinderpardon. Hoe terecht is dat?

Het is de grote vraag op het Binnenhof: Waar komt de plotselinge bekering van het CDA voor een royaler kinderpardon vandaan? Vaststaat dat er druk was vanuit de eigen achterban voor een humaner asielbeleid. De partijtop verwijst zelf ook naar een rapport van wetenschappers uit december waarin staat dat kinderen ernstige schade oplopen als ze na een lang verblijf in Nederland alsnog worden uitgezet. Maar het belangrijkste argument dat het CDA aandraagt, blijkt een uitspraak van het Europees Hof van 19 juni 2018. Het Gnandi-arrest zou de huidige kinderpardonregeling onhoudbaar maken.

CDA-leider Sybrand Buma, zelf een jurist, meent vooral dat het zogenoemde ‘meewerkcriterium’ niet meer te handhaven is. Volgens dat criterium kunnen alleen gezinnen aanspraak maken op een kinderpardon als ze actief hebben meegewerkt aan een uitzetting. ‘Dat criterium krijgt nu door die uitspraak van het Europees Hof een andere lading,’ verklaarde Buma dinsdag. ‘Als politiek kunnen we niet afwachten tot we teruggefloten worden door de rechter. De wereld is veranderd en staatssecretaris Mark Harbers moet de Europese rechtspraak in zijn beleid omzetten.’

Harbers zal op verzoek van het CDA op korte termijn ‘een analyse’ van het arrest naar de Kamer sturen. Ambtenaren hebben zich waarschijnlijk al eerder gebogen over de consequenties van het vonnis, want er zijn sinds juni al zestig asielrechtszaken geweest waarin de uitspraak aan de orde kwam.

Meewerkcriterium

Het Gnandi-arrest, waar het CDA zich nu aan vasthoudt, draait om een procedure die de Togolese asielzoeker Sadikou Gnandi aanspande tegen een uitzetprocedure van de Belgische staat. Het Europees Hof concludeert dat Gnandi ten onrechte in vreemdelingenbewaring is gezet, omdat nog niet alle juridische procedures waren afgerond. Zolang iemand nog in beroep gaat, mogen er volgens het Hof ‘geen rechtsgevolgen’ zijn.

Het CDA trekt daaruit de conclusie dat het meewerkcriterium niet meer als voorwaarde kan dienen voor een kinderpardon. De overheid eist dat een asielzoeker meewerkt aan zijn uitzetting terwijl er nog procedures lopen. Volgens het Europees Hof mag dat dus niet, oordeelt het CDA.

Is de wereld echt veranderd met de uitspraak van het Hof, zoals Buma beweert? ‘Ik vind het heel erg ver gezocht’, zegt Mark Klaassen, universitair docent immigratierecht aan de universiteit Leiden. ‘Als de afwijzing van zo’n pardon direct te maken heeft met het meewerkcriterium, zou het Gnandi-arrest misschien een rol kunnen spelen, maar nationale jurisprudentie is er nog niet. Het is bovendien een heel ingewikkelde uitspraak en de gevolgen voor de nationale rechtspraak zijn zelfs voor experts nog niet zo eenvoudig te duiden.’

Klaassen meent dat het VN-Kinderrechtenverdrag meer voor de hand liggende juridische aanknopingspunten biedt om te betogen dat de huidige kinderpardonregeling niet houdbaar is. ‘Kijk bijvoorbeeld naar artikel 2 lid 2, waarin staat dat kinderen niet anders mogen worden behandeld op basis van het gedrag van ouders.’

Het is de vraag of het CDA geholpen is met dat advies. Het Kinderrechtenverdrag bestaat al sinds 1989 en kan daardoor moeilijk dienen als verklaring voor de plotselinge ommezwaai van de regeringspartij.

Verrast

Ook Carolus Grütters, senior onderzoeker bij het Centrum voor Migratierecht van de Radboud Universiteit in Nijmegen, is enigszins verrast door de acute politieke belangstelling voor het Gnandi-arrest. ‘Het is op z’n zachtst gezegd merkwaardig dat het CDA nu opeens zegt: we moeten gaan kijken wat de Europese rechter vindt’, aldus Grütters. ‘De laatste jaren is in de politiek juist de sfeer ontstaan: wat die rechters zeggen is ook maar een mening.’

Desondanks denkt dat Grütters dat het CDA ‘een punt heeft’ door te verwijzen naar de Europese uitspraak. ‘Het Gnandi-arrest kan ertoe leiden dat er anders gekeken moet worden naar dat meewerkcriterium. Je kunt zeggen: er is iets aan de hand en daar moeten we rekening mee houden. Alleen had het CDA dat al in juni vorig jaar kunnen concluderen toen het Hof de uitspraak deed.’

Staatssecretaris Mark Harbers komt waarschijnlijk begin volgende week met zijn visie op het Gnandi-arrest. Daarna moet blijken of het kabinet ook bereid is om in navolging van het CDA het kinderpardon te versoepelen.