President Trump krijgt een por van de 'diepe staat'
Kan het echt toeval geweest zijn dat drie dagen voordat Donald Trump zou praten met Vladimir Poetin, het Amerikaanse ministerie van justitie de vervolging bekend maakt van twaalf Russen die in dienst zijn bij Poetin? Of zien we hier een bijna openlijke uitdaging aan de Amerikaanse president door wat zijn aanhangers 'de diepe staat' noemen?
Trump zelf vindt het onderzoek naar de inmenging van Rusland in de verkiezingen van 2016, en dan vooral naar de eventuele betrokkenheid van hemzelf of zijn campagnestaf, een 'heksenjacht'. Opvallend genoeg zei hij dat vrijdag ook weer, tijdens zijn persconferentie met de Britse premier Theresa May, terwijl hij toen al een week op de hoogte was van de conclusies van speciaal onderzoeker Robert Mueller en diens baas, onderminister van justitie Rod Rosenstein.
"Het lijkt erop dat Mueller de heksen gevonden heeft", zei John Podesta, die zelf als voorzitter van de campagne-organisatie van Hillary Clinton het eerste slachtoffer was van de Russische hacks. Die werden, zo heeft Mueller nu vastgesteld, uitgevoerd door agenten van de Russische geheime dienst.
Menigeen zag in de bekendmaking – al of niet kwade – opzet
Het ontbrak er nog maar aan dat Vladimir Poetin zelf in staat van beschuldiging werd gesteld. En theoretisch kan dat nog komen: de Amerikaanse geheime diensten hebben geconcludeerd dat de Russische president persoonlijk opdracht gaf tot de activiteiten die de legitimiteit van de Amerikaanse verkiezingen moesten aantasten. En die zo mogelijk Hillary Clinton, met wie Poetin nog een appeltje te schillen had, de nederlaag moesten bezorgen.
Evengoed was de bekendmaking, door Rod Rosenstein op een plotseling belegde persconferentie, een lastig moment voor Trump. En menigeen zag daar – al of niet kwade – opzet in.
Die bekendmaking 'had net zo goed kunnen wachten tot de president Europa verlaten had', zei John Negroponte, die hoge diplomatieke posten vervulde onder de presidenten Ronald Reagan, George H.W. Bush, Bill Clinton, en George W. Bush, tegen de conservatieve tv-zender Fox News.
''Fuck you' van Mueller'
Een anonieme medewerker van Trump zei het kleurrijker tegen website Politico: "Dit is een grote 'fuck you' van Mueller." Maar tegen dezelfde politieke website zei voormalig aanklager Gene Rossi dat het gewoon toeval zal zijn: "Ik betwijfel ernstig of Mueller een grote kalender in zijn hoofdkwartier heeft hangen die alle nuances bevat van het drukke dagelijkse schema van de president."
Politie en justitie in de VS worden geacht in hun beslissingen over onderzoek en vervolging strikt boven de partijen te staan. Dat valt sommig individuele functionarissen moeilijk – zie het voorbeeld van FBI-agent Peter Strzok, die zich afgelopen vrijdag moest verdedigen omdat hij zijn afschuw van Trump had geuit in sms-berichten. Die had hij gewisseld met zijn ook bij de FBI werkzame geliefde - en omdat hij zijn vrouw met haar bedroog, gebruikten beiden hun werktelefoons, waardoor de berichten bij hun bazen bekend werden. Het kostte Strzok zijn reputatie en zijn baan.
Maar in het openbare verhoor hield hij, onder scherpe aanvallen van Republikeinse afgevaardigden, manmoedig vol dat die weerzin zijn werk – het onderzoeken van Hillary Clintons emailgedrag en Donald Trumps Rusland-connecties – nooit had beïnvloed. En hij had daarvan een onweerlegbaar voorbeeld: hij had Trump ernstig kunnen schaden door het bestaan van het Rusland-onderzoek te lekken, maar deed dat niet.
Toeval
Het is dus best geloofwaardig dat de bekendmaking van de aanklachten op vrijdag gewoon toeval was. En onderminister Rod Rosenstein benadrukte die dag dat politiek geen rol zou moeten spelen in de discussie over het onderzoek van Robert Mueller: "Terwijl we buitenlandse inmenging in Amerikaanse verkiezingen het hoofd bieden, is het belangrijk dat we vermijden politiek te denken als Republikeinen of Democraten, en in plaats daarvan vaderlandslievend denken, als Amerikanen."
Mooie woorden, die je zo weinig meer hoort, althans met zoveel eerlijke overtuiging gebracht, dat columniste Ruth Marcus van de Washington Post hem meteen maar aanbeval als Amerika's volgende president. Maar daarmee maakt ze van Rosenstein meteen weer een politicus. Terwijl de essentie van zijn opmerking – en voor zover we weten van zijn optreden in het Rusland-onderzoek – juist is dat hij oprecht gelooft in een niet-politieke opvatting van zijn taak.
Vaderlandsliefde mee
En juist dat maakt het ook wel weer geloofwaardig dat het tijdstip van bekendmaking van de aanklachten tegen de twaalf Russen bewust werd gekozen. Politiek en bestuurlijk Amerika – Democratisch, Republikeins en alles daar tussenin – houdt zijn hart vast voor wat Donald Trump met Poetin gaat bespreken of onverhoopt zelfs afspreken. Rosenstein en Mueller worden geacht hun – Republikeinse – politieke kleur thuis te laten als ze naar hun werk gaan. Maar hun vaderlandsliefde horen ze juist mee te nemen, overal waar hun werk hen brengt.
Wat ze precies weten over Trumps eventuele samenspanning met de Russen, dat blijft voorlopig verborgen – de aanklacht van vrijdag zwijgt er in alle talen over, Rosenstein benadrukte dat nog speciaal. Maar voor Trumps aankomst in Helsinki nog even in herinnering roepen dat zijn land door Rusland digitaal is aangevallen, en dat zijn verkiezing tot president door Russisch ingrijpen op zijn minst bezoedeld is, dat was wel het minste wat de 'diepe staat' kon doen. Voor het moment.
Lees meer in ons dossier over Donald Trump.