Oude kunst in Catharijneconvent krijgt moderne kunst op bezoek

In het Catharijneconvent in Utrecht staat op het zeventiende-eeuwse altaarstuk 'De vier kerkvaders' van Abraham Bloemaert een monstrans met daarin een hostie, het spirituele houvast voor mensen uit die tijd. Op het altaar van Damien Hirst, daar vlak naast, staat een kruis versierd met pillen, de hedendaagse oplossing voor onze lichamelijke en psychische nood.

De Bloemaert is een topstuk in het museum, de Hirst is daar tijdelijk op bezoek. Het museum nodigde Bart Rutten, sinds een jaar de directeur van het Centraal Museum in Utrecht, uit om een tentoonstelling te maken door hedendaagse kunst tussen de vaste opstelling te plaatsen. De aanleiding is dat Museum Catharijneconvent 550 jaar bestaat en het wil laten zien wat het in huis heeft. Gekruisigde Jezussen, streng kijkende heiligen en lieflijke Maria's mengen nu met abstracte, opstandige of cynische kunst, die soms op onverwachte wijze hedendaags commentaar levert op religie.

Het Museum Catharijneconvent en het Centraal Museum zijn bijna buren, ze hebben zelfs lange tijd een gebouw voor de opslag gedeeld. Normaal leven ze gescheiden - het één als museum over de religieuze wereld, het ander als museum van Utrechtse kunst door de eeuwen heen - maar nu is de buurman even de baas in het Catharijneconvent. En dus hangt er een joodse vrouw, geschilderd door Marlene Dumas tussen de Oudtestamentische werken uit de Gouden Eeuw. Een witte, geribbelde cirkelsculptuur van Ad Dekkers spiegelt de molenkragen op de oude portretten. De extatische portretten van dansende New-Yorkse zakenmannen en -vrouwen van Roberto Longo botsen met de stijve kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders er tegenover. Rutten haalde de hedendaagse kunst uit het depot van het Centraal Museum en bij andere musea en particulieren vandaan.

Een extra laag

"Het grote verschil met oude kunst is dat moderne kunst moedwillig een extra laag toevoegt. Je moet zelf aan de slag om te interpreteren wat ermee wordt bedoeld", zegt Rutten. Al kan hij de oude werken waarderen, zijn hart ligt bij die moderne kunst, dat merk je als hij energiek over de tentoonstelling loopt, gretig zoekend naar verrassingen. "Kijk toch eens hoe mooi die Danh Vo past bij de kleur van de tekstborden", zegt hij tevreden. "En dat de molenkragen zo op zouden lichten door Ad Dekkers had ik van tevoren ook niet bedacht."

Ruttens keuze kwam associatief tot stand. "Rudi Fuchs, met wie ik in het Stedelijk Museum in Amsterdam heb gewerkt, kon dat heel goed: gewoon door te kijken begrijpen wat goed samen gaat." Een goed voorbeeld daarvan is de levensechte, verwaarloosde vrouw van Duane Hanson. Ze ligt als een zoutzak onder een gekruisigde Jezus, haar rokje lijkt op zijn lendendoek. Door de combinatie van beelden schieten talloze associaties door je heen, waarvan medelijden nog maar de simpelste is.

Rutten ging ook uit van zijn eigen smaak.

Zo is hij een fan van de Vietnamese Danh Vo. Van hem zijn vier werken te zien, waaronder twee onderdelen van 'We the people', stukjes van het nagebouwde Vrijheidsbeeld dat Vo liet maken en in stukken verkocht. Zo verspreidde hij het Vrijheidsbeeld over de hele wereld. Rutten wordt ook helemaal lyrisch van 'Vignette' van Kerry James Marshall. "Ik zie hier een Adam en Eva in, die worden verdreven uit het paradijs. Dat past weer prachtig bij het werk 'Shelter' van Sara van Sonsbeek, die speciaal voor de tentoonstelling deze tentjes maakte."

Shelter is ook de naam van de tentoonstelling. Rutten: "Vroeger was het Catharijneconvent een opvanghuis voor de armen, nu biedt het als museum onderdak aan kwetsbare kunst." Voor Rutten houdt de vergelijking tussen religie en kunst hier niet op. Hij noemt zijn tentoonstellingsconcept een 'belijdenis'. "Ik geloof in kunst en wil het absoluut beschermen en tonen", zegt hij. "De betekenis van kunst wordt geregeld in twijfel getrokken, maar ik voel een enorme liefde voor beeldende kunst, voor mij heeft het een geestelijke waarde."

'Shelter. A contemporary Intervention' is in Museum Catharijneconvent te zien tot en met 9 september

Lees ook:
Het Stedelijk is ontredderd, de duik in het verleden weinig geslaagd
Het Amsterdamse Stedelijk Museum duikt met een tentoonstelling over 'Amsterdam Magisch Centrum' in de cultuurgeschiedenis van het laatste stukje van de jaren zestig. De kunst komt er wat bekaaid vanaf.