Op de jaarlijkse dienstplichtloterij in Thailand kost een rode kaart je twee jaar van je leven

‘Ik wist dat deze dag zou komen’, zegt tweedejaarsstudent Ukrint Benyepea. Hij wacht met een groepje leeftijdsgenoten op zijn medische keuring op het grote kazerneterrein van het Eerste Verbindingsbataljon in Bangkok. Hij slaat op zijn bolle buik. ‘Ik eet al maanden alles wat ik voor mijn neus krijg en ik doe ab-so-luut niet aan sport. Hopelijk keuren ze me af op obesitas.’ Benyepea heeft naar eigen zeggen wel wat beters te doen dan twee jaar militaire dwangarbeid. ‘Ik wil doorstuderen en een bedrijf opzetten. Dit is zo zonde van mijn leven.’

Op de snikhete stadskazerne is weer het jaarlijkse parcours uitgezet voor nieuwe rekruten. Het Thaise leger heeft jaarlijks 100 duizend nieuwe soldaten en matrozen nodig. Eerst controleert de politie oproepkaart en identiteit – wie niet komt opdagen, wordt geregistreerd als voortvluchtig. Dan wachten – onder een overkapping naast de sportvelden – militairen met gemillimeterd haar en gemeenteambtenaren in uniform achter lange tafels vol formulieren en stempels.

Een voor een worden de jongens gewogen, gemeten en ondervraagd. Sommigen overhandigen röntgenfoto’s om hun ongeschiktheid aan te tonen, anderen een verklaring van hun universiteit voor studie-uitstel. Achter een dranghek kijken ouders gespannen toe, er staan kraampjes met suikerrietsap en bami, een ambulance staat paraat voor rekruten die flauwvallen als ze rood trekken. Wat ook opvalt: tussen de tientallen jongens die op hun beurt wachten, schuifelen ook vier trans vrouwen voorwaarts.

‘Ik ben opgeroepen als man’, zegt Nattapat Suwannakrit, die vandaag een roze mantelpakje combineert met Chanel-strikjes in haar lange haar en blauwe contactlenzen. ‘Maar ik ben gekomen als trotse lhtbi’er!’ De 22-jarige coupeuse probeert al een jaar de keuringsartsen te overtuigen dat ze genderdysforie heeft. Deze diagnose is nodig om afgekeurd te worden. ‘Ze geloven me niet, omdat ik geen geslachtsveranderende operatie heb ondergaan en ook geen borstimplantaten heb.’

Hetzelfde geldt voor Thanphisit Srimuangjao, een pas afgestudeerde modeontwerpster in een elegant wit overhemd met een grote strik om haar hals en fonkelende strassknopen. ‘Ik ben naar het militair hospitaal geweest om uit te leggen dat ik transgender ben. Dat gaat niet zo makkelijk.’ Zij vindt de dienstplicht zonde van haar tijd. ‘Maar als het moet, knip ik mijn lange haar af en doe ik mijn plicht. Ik weet: van binnen ben ik vrouw.’

Veel landen, waaronder Nederland, vormden na de Koude Oorlog hun omvangrijke militielegers om in kleinere, professionele krijgsmachten. Zo niet Thailand, dat nog altijd een leger op de been houdt van 360 duizend militairen en 200 duizend reservisten (ter vergelijking: de Nederlandse krijgsmacht telt 41 duizend militairen). Dat kostte het land vorig jaar 5,5 miljard euro (1,5 procent van het bruto nationaal product).

Het is ook een leger met een waterhoofd: alleen al de Thaise landmacht telt 1.200 generaals, naar verhouding zeven keer zoveel als bijvoorbeeld de Amerikaanse landmacht. Het is deze kaste van opperofficieren die 22 militaire coups uitvoerde (waarvan 13 succesvol) sinds het begin van het moderne Thailand in 1932, en die zakelijke belangen (rederijen, spoorwegen, luchthavens, wegenbouw, hotels) combineert met politieke macht (de senaat wordt benoemd door het militaire establishment).

Iedere Thaise jongen krijgt drie opties. Hij kan als middelbare scholier reservedienst vervullen, wat neerkomt op drie jaar lang in het weekeind een dagdeel marcheren of kamperen – in uniform met kort haar. Wie braaf meedoet, wordt later niet meer opgeroepen. Optie twee: meld je als vrijwilliger op de keuringsdag. Dan dien je slechts een halfjaar in een kazerne naar keuze. Wie ook daarin geen zin heeft, gokt op de loterij. De kans op een rode kaart wisselt per dag en per locatie. Wie pech heeft, krijgt tien weken basistraining en moet maximaal twee jaar dienen.

‘We hebben ons maar vrijwillig gemeld’, verzuchten twee jongens die ’s middags richting de uitgang lopen. ‘Die loterij is te riskant. Vorig jaar was de kans op een rode kaart 5 op 7!’ Een vader die in de schaduw wacht zegt: ‘Mijn zoon heeft gestudeerd en werkt al. We besloten na veel discussie dat hij zich vandaag vrijwillig aanmeldt. Dan blijft het tijdverlies beperkt en is het ook beter in te plannen.’ Een moeder maakt zich zorgen om haar zoon: ‘Ken is opgegroeid met een nanny die altijd alles voor hem heeft gedaan. Hoe zal hij zich redden tussen al die bullies in het leger?’

’s Middags zijn er nog maar negen jongens over. De rest heeft zich vrijwillig aangemeld of is weggestuurd wegens studie-uitstel of verder medisch onderzoek – zo ook alle trans vrouwen. Op een plastic stoeltje wacht de pas afgestudeerde student Songkrit (krullenbol, beugel, voetbalshirt). Hij knikt richting een metalen vat dat plechtig op een tafel wordt neergezet. ‘Ik hoop dat ik geluk heb, maar zo niet, dan zal ik dat accepteren. Ik wil vooral dat deze onzekerheid voorbij is.’

De overste van het verbindingsbataljon gaat met kaarsrechte rug achter een microfoon staan en zegt: ‘We zoeken nog drie rekruten, dit is jullie laatste kans om uitstel aan te vragen.’ Langs de kant vouwt een moeder haar handen en begint te bidden.

‘Thailand heeft helemaal geen groot leger nodig’, zegt politicoloog Puangthong Pawakapan (Chulalongkorn Universiteit). De dienstplicht is volgens haar een overblijfsel van de feodale samenleving die Thailand lang was. Zij schreef een boek over de manier waarop het leger het volk onder controle houdt en zich tegelijkertijd verrijkt. ‘Het leger is vooral gericht op interne bedreigingen en op eigenbelang.’

Als voorbeeld noemt ze de vele onzinnige materiaalaankopen, van onbruikbare bomdetectoren tot onderzeeërs zonder motoren. ‘Hoe groter het budget, hoe groter de mogelijkheden voor corruptie.’ Het voorstel van hervormingsgezinde politieke partijen om de dienstplicht af te schaffen, is volgens Pawakapan populair onder jongeren én hun ouders. ‘Het verbetert de mensenrechten in Thailand, scheelt budget, vermindert corruptie en moderniseert de krijgsmacht.’

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International noemde in 2020 de Thaise dienstplicht een vorm van marteling. 26 Interviews met dienstplichtigen en enkele beroepsmilitairen leverden tal van voorbeelden op van geweld, vernedering en seksueel misbruik. Notoir is ‘het treintje’ waarmee naakte rekruten soms naar de douches worden afgemarcheerd: de voorste man houdt daarbij de piemel vast van de man achter hem enzovoorts.

Op sociale media doken afgelopen jaren filmpjes op van dienstplichtigen die kippen moesten verzorgen op een privéboerderij, of van jongens die als houseboy werden gebruikt door de familie van officieren. Soms mag een dienstplichtige afhaken, mits hij zijn salaris van 10 duizend Bath (253 euro) maandelijks overmaakt aan de commandant.

De Thaise regering reageert sporadisch op de roep om afschaffing van de dienstplicht. Een groot staand leger blijft nodig, stelt een woordvoerder, om het land te verdedigen tegen (niet nader genoemde) externe en interne bedreigingen. En voor inzet bij rampen. Hij wijst erop dat sommige landen juist weer herinvoering van de dienstplicht overwegen.

Dat soldaten worden gebruikt om boodschappen te doen of de auto te wassen van bijvoorbeeld gepensioneerde generaals valt nu eenmaal binnen de arbeidsvoorwaarden van opperofficieren. Maar alle rekruten, verzekert het leger, worden behandeld als familie. Het ministerie van Defensie heeft voor komende jaren wel extra budget aangevraagd om de helft van alle generaals en admiraals vervroegd met pensioen te kunnen sturen.

Op de kazerne in Bangkok grijpt een forse sergeant uiteindelijk de eerste rekruut bij een arm. Gelaten laat de jongen zich meevoeren richting het vat met lootjes dat door een tweede militair omhoog wordt gehouden. Hij grabbelt en geeft het opgerolde papiertje aan een officier. ‘Dum!’ (zwart, red.), roept deze. Een tweede rekruut grabbelt: ‘Dum!’ Een derde: ‘Dum!’ De overblijvers beginnen nerveus te schuiven op hun stoelen.

Songkrit bijt op zijn lip; hij is de volgende. ‘Marinier!’, roept de officier na het uitrollen van diens lootje. Vermoedelijk de zwaarste post voor een dienstplichtige. Songkrit schudt zijn hoofd, terwijl een ambtenaar het nummer van zijn ID-kaart noteert. Bij de publiekstribune krijgt de student een knuffel van zijn moeder. Zijn vader, een politieagent met zonnebril, zegt: ‘Nu krijg je eindelijk een fatsoenlijk kapsel.’