Tegenoffensief roept gemengde gevoelens op bij universiteit in ballingschap Melitopol

Ook al gaat tijdens het gesprek twee keer het luchtalarm, voor de vluchtelingen voelt het schoolgebouw in Zaporizja veilig. Het trappenhuis is opgefleurd met een schildering van een dame in een jurk van Oekraïens borduurwerk, die gastvrij een brood aanbiedt. Op de bovenverdieping zijn twee lokalen bestemd voor de pedagogische universiteit in ballingschap uit Melitopol. Die stad, honderd kilometer ten zuiden van Zaporizja, is bezet door de Russen.

“Mijn vrienden wachten op het tegenoffensief. Ze hebben hun schuilkelders voorzien van voedsel en water”, zegt Anastasia Soechomlynova. De student van begin twintig vluchtte een jaar geleden uit Melitopol, maar houdt contact met de achterblijvers. De drieduizend studenten van de universiteit zijn verspreid over Oekraïne en Europa, en krijgen vanuit Zaporizja online college. Zo’n driehonderd studenten bleven achter. “Sommige mensen zoeken mogelijkheden de stad te verlaten. Ik denk dat ze iets voelen aankomen.”

Al in de eerste week van de oorlog bezet

In Zaporizja gonst het al weken van het door Oekraïne aangekondigde tegenoffensief. Melitopol, een stad van honderdvijftigduizend inwoners, werd al in de eerste week van de oorlog bezet. Mocht de stad worden heroverd, dan zou het door Rusland bezette gebied in tweeën worden gekliefd.

De speculaties over de aanval leiden bij de vluchtelingen tot gemengde gevoelens. “Wat zal er met mijn familieleden gebeuren?”, vraagt docente Tatjana zich af. Ze wil niet met achternaam en foto in de krant: haar man en ouders bleven achter en lopen risico. De lerares vluchtte in april vorig jaar uit Melitopol. Omdat ze verbonden was aan de taalfaculteit, waar ook een afdeling Oekraïense taal en cultuur was, liep ze gevaar.

De professor rechtsgeleerdheid zit al een halfjaar vast

De Russen verbrandden Oekraïense boeken en dwongen haar collega’s het Russische schoolprogramma uit te voeren. “Sommigen stemden toe, sommigen waren zo dapper te weigeren.” Een leraar die zo moedig was, zat 68 dagen in de gevangenis. Ze braken zijn ribben en trokken hem zijn nagels uit. De professor rechtsgeleerdheid zit al een halfjaar vast; niemand weet hoe het met hem gaat.

Ook vreest Tatjana felle gevechten om de stad. “Zal er een plek over zijn om naar terug te keren?” Haar zorg wordt gedeeld door collega Andriy Protsenko, de sportleraar van de universiteit, die in Zaporizja een veilig heenkomen zocht. “Gisteren sprak ik militairen. Ze zeggen dat de Russen van Melitopol een fort hebben gemaakt.” Toch vestigt hij zijn hoop op het offensief. “Het zal gaan, hoe het moet gaan. Dit is helaas de realiteit van de oorlog.”

Kinderen vast in bezet gebied

Op de dag dat de oorlog begon, begeleidde Protsenko als voetbaltrainer 18 kinderen tijdens een toernooi in West-Oekraïne: “Het langste toernooi van m’n leven.” Terugkeren naar Melitopol was onmogelijk. Terwijl hij voor andermans kinderen zorgde, zaten zijn eigen zoon en dochter vast in bezet gebied, waar ze getuigen waren van tankgevechten. Pas twee maanden later slaagde zijn vrouw erin met hen te ontkomen; ze wonen nu in België. Toen ze afgelopen maand voor het eerst hun vader in Oekraïne bezochten, bleek zijn 12-jarige zoon tien centimeter te zijn gegroeid. Toen het luchtalarm klonk, begon de jongen te schreeuwen. “Ik ben bang, laten we schuilen.”

Het drietal gebruikt de tijd in ballingschap voor reflectie op het programma van de pedagogische universiteit. “Onze kinderen zijn straks de getraumatiseerde ouders van de volgende generatie”, aldus Anastasia Soechomlynova. Als master-student specialiseert zij zich in jonge kinderen en psychologie. Ze droomt ervan op de universiteit kleuterjuffen op te leiden, maar ze worstelt met haar eigen ervaringen. “De ene dag blijf ik relaxt koffie drinken als het luchtalarm gaat, de andere dag ren ik als een gek naar de schuilkelder.”

De lessen gaan door

Ondertussen gaan de colleges door, ook voor de studenten in bezet gebied die de Russische overname van de universiteit niet accepteerden. Dat is gevaarlijk, want contact met het vrije Oekraïne is strikt verboden. De docenten delen huiswerkopdrachten in het Oekraïens, zodat duidelijk is dat de berichten komen van de universiteit-in-ballingschap en niet van een infiltrant. Dat is ook weer een risico, omdat de Russen op straat telefoons controleren. De communicatie vindt dus plaats in de avond, zodra in Melitopol de avondklok ingaat. “Dan weten we zeker dat ze veilig thuis zitten. Het betekent wel dat we 24 uur per dag in touw zijn”, aldus Soechomlynova.

De student mist het levendige studentenleven. “Ik ga niet meer naar feestjes, want onze vrienden kunnen niet meevieren”, verklaart ze. Met een lid van haar voormalige vriendengroep krijgt ze sinds september geen contact. Niemand weet waar hij is.

‘Hoe kunnen we na dit alles ooit weer samenleven?’

Protsenko vreest voor twee kampen na een eventuele bevrijding van Melitopol: er zijn immers ook mensen die samenwerken met de Russen. “Hoe kunnen we na dit alles ooit weer samenleven?”

Toch bereidt de universiteit zich voor op terugkeer naar Melitopol. Zo deed het drietal mee aan een training van hulpverleners, over welke humanitaire hulp er nodig is, mocht hun stad worden bevrijd. “Sommige mensen zeggen: geef de bezette regio’s aan Rusland, dan stopt de oorlog”, zegt Tatjana. “Dat zou betekenen dat ik de rest van mijn leven dakloos ben.”

De achternaam van Tatjana is bekend bij de hoofdredactie.

Lees ook:

Twee docenten hekelen Russificatie van scholen op de Krim. ‘De boeken spreken nu over Malaja Rossia, Klein-Rusland’

Via ‘patriottisch’ onderwijs probeert Moskou kinderen in bezette Oekraïense gebieden langzaam maar zeker te hersenspoelen. Hoe ziet die ‘russificatie’ van het onderwijs eruit? Twee docenten op de Krim, sinds 2014 door Rusland geannexeerd, delen hun ervaringen.

Met één lente-offensief zal Oekraïne zich niet bevrijden

Dat Oekraïense voorjaarsoffensief, komt dat nou nog?