Direct naar artikelinhoud
Analyse

Nog eens vijf jaar Erdogan betekent meer van hetzelfde – óók van de grimmige kant van zijn beleid

Recep Tayyip Erdogan blijft nog eens vijf jaar president van Turkije. Wat betekent dit voor het land? Meer drones, meer jachtvliegtuigen, meer snelwegen en vliegvelden. Maar ook meer erosie van de rechtsstaat. Vooral vrouwen moeten zich zorgen maken.

Een aanhanger van president Recep Tayyip Erdogan viert zondag, met een vlag van diens beeltenis op de rug, de verkiezingsoverwinning bij het presidentieel paleis in Ankara.Beeld AFP

Hij heeft het ’m weer geflikt. Recep Tayyip Erdogan heeft voor de zoveelste keer de verkiezingen gewonnen. Met 52,17 procent van de stemmen wist hij zich zondag te verzekeren van een nieuwe ambtstermijn als president. Aan het einde daarvan, in 2028, zal hij 25 jaar de regeringsleider van Turkije zijn.

Daarmee bevestigt Erdogan zijn statuur als niet te onderschatten speler op het wereldtoneel. Hij staat aan het hoofd van ’s werelds meest seculiere natie met een moslimmeerderheid, een weerbarstig lid van zowel de Navo als de G20, een land dat onder zijn leiding het cliché ‘brug tussen Oost en West’ ruimschoots waarmaakt – met dien verstande dat het gaat om een ophaalbrug.

Over de auteur
Rob Vreeken is correspondent Turkije en Iran voor de Volkskrant. Hij woont in Istanbul. Hij is auteur van Een heidens karwei - Erdogan en de mislukte islamisering van Turkije.

Vlekkeloos is het allemaal niet verlopen. Terecht sprak Kemal Kiliçdaroglu, de onfortuinlijke kandidaat van de oppositie, zondagavond van ‘de oneerlijkste verkiezingen’ sinds jaren. De massamedia dienen als megafoon van de regerende AK-partij, die middelen van de staat schaamteloos inzette voor de campagne van de president.

‘Wij hebben een fiets, zij rijden Mercedes’, zei Harun Karapinar daags voor de eerste stemronde op 14 mei. Hij was in de stad Kahramanmaras de voorman van de Goede Partij (IYI), een van de zes partijen in de door Kiliçdaroglu’s CHP geleide Nationale Alliantie. Met een gebaar van onmacht keerde Karapinar zijn handpalmen naar boven. Kahramanmaras is een van de door de aardbeving getroffen steden waar Erdogan opmerkelijk genoeg electoraal géén klappen kreeg.

Ook waren er meldingen van onregelmatigheden in de stembureaus, maar die waren kennelijk niet van die orde dat ze de uitkomst hebben beïnvloed. In ieder geval legt het oppositiekamp zich bij de nederlaag neer; de uitslag wordt niet aangevochten. De bijna-helft van Turkije die anders wilde, zal het ermee moeten doen: nog eens vijf jaar Erdogan.

Meer van hetzelfde

Wat betekent dat voor Turkije en voor de Turken? Om te beginnen: meer van hetzelfde. Na twintig jaar en een indrukwekkende reeks electorale zeges valt niet te verwachten dat Erdogan het opeens over een geheel andere boeg zal gooien.

Zijn campagne bestond uit pochen op behaalde en aangekondigde successen en hij zal die lijn voortzetten. Meer drones, meer jachtvliegtuigen, meer snelwegen en vliegvelden, een kanaal naar de Zwarte Zee, een elektrische auto, de Togg. Kennelijk vindt 52 procent van de kiezers het prachtig.

‘Meer van hetzelfde’ geldt ook voor de grimmige kanten van Erdogans beleid. Niets wijst erop dat de schade aan de rechtsstaat en het democratisch bestel zal worden gerepareerd, eerder valt het tegendeel te vrezen. Gewetensgevangenen als cultureel ondernemer Osman Kavala en Selahattin Demirtas, leider van de Koerdisch gezinde partij HDP, hoeven niet te rekenen op spoedige vrijlating. De eenzijdig militaire aanpak van wat in Turkije ‘de Koerdische kwestie’ heet zal vermoedelijk worden voortgezet.

Erdogan-aanhangers in Istanboel op zondag.Beeld Reuters

Islamiseringsagenda

Ook voor Erdogans vermeende islamiseringsagenda geldt een herhaling van zetten: twee vooruit, drie achteruit. Zijn regering is er niet in geslaagd Turkije te islamiseren en dat zal ook de komende vijf jaar niet lukken. De Turkse samenleving wordt juist steeds seculierder, ook al zou de AK-partij dat graag anders zien. Invoering van de sharia hoeft niemand te vrezen.

Toch is er voor het moderne, seculiere deel van Turkije reden tot zorg. Nadat Turkije eerder al uit de Istanbul Conventie was gestapt, een Europees verdrag over bestrijding van geweld tegen vrouwen, ligt nu wet 6.284 onder vuur. Dat is het instrument waarmee de Europese afspraken werden verankerd in de Turkse wetgeving. Een verdrag opzeggen is één ding, het onttakelen van een voor vrouwen zo belangrijke wet is veel ingrijpender.

Het schrappen of amenderen van wet 6.284 lijkt een van de concessies te zijn die de AK-partij heeft gedaan aan twee islamistische partijtjes die Erdogans kandidatuur steunden. De Turkse vrouwenbeweging kan zich opmaken voor opnieuw een paar strijdbare jaren.

Het past allemaal in de opgefokte retoriek in het AKP-kamp tegen de ‘westerse genderideologie’ en tegen lhbti. Zelfs in zijn toespraak zondagavond vanaf een bus tot aanhangers in Istanbul kon Erdogan het niet laten een sneer uit te delen naar de ‘lhbti-gezinde’ oppositiepartijen. ‘In onze cultuur is het gezin heilig’, zei de zojuist herkozen president. ‘We zullen iedereen wurgen die waagt het gezin aan te raken.’

Ogen oppositie op Imamoglu

Er is nog een schadepost op te maken, nu de tweede ronde achter de rug is: die van de oppositie. De zes partijen van de Nationale Alliantie zullen bij zichzelf te rade moeten gaan. Wat ging er mis? Hoe rapen we de scherven bij elkaar?

Misschien overleeft de coalitie dat proces niet en valt ze uiteen. Met name IYI-leider Meral Aksener heeft reden haar gram te halen. Zij verzette zich tot het laatst tegen de kandidatuur van Kiliçdaroglu, omdat hij het in de peilingen slechter deed dan andere CHP-kopstukken, zoals Istanbuls burgemeester Ekrem Imamoglu. Haar reactie zal nu zijn: ik zei het toch?

Voor de 74-jarige Kiliçdaroglu lijkt er niets anders op te zitten dan terug te treden als CHP-leider: te oud, te veel verkiezingen verloren. De keuze van een opvolger zal het begin zijn van de voorbereidingen op de presidentsverkiezingen van 2028. Maar ook in de burgemeestersverkiezingen van maart volgend jaar zal dit al een rol spelen. Alle ogen zijn gericht op Imamoglu.