Was getekend,
Jevgeni Prigozjin

De brief aan Sjojgoe is een van de 150 brieven die Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin sinds november vorig jaar heeft gepubliceerd op een van zijn Telegramkanalen. De brieven zijn veelal formeel van toon, hebben soms een keurig brievenhoofd en zijn ondertekend met de zwierige handtekening van Prigozjin.

Over de voormalige ‘kok van het Kremlin’ hangt een zweem van geheimzinnigheid. Prigozjin staat bekend als een agressieve en nationalistische vechtersbaas die goede banden heeft met de Russische president Vladimir Poetin. Hij trapt graag aan tegen de Russische legerleiding en lijkt de laatste maanden daarin een steeds fellere toon aan te slaan, ook in interviews en video’s die met en van hem verschijnen. Maar zijn drijfveren en doelen zijn lastig te doorgronden. Met de brieven van de gevechtsleider, die het afgelopen weekeinde met zijn privéleger na een lange bloedige strijd Bachmoet wist te veroveren, valt een beeld te schetsen van wie hij is en welke onderwerpen hem bezighouden.

In zijn woede over het gebrek aan munitie richt Prigozjin zijn brieven geregeld aan de hoogste legerleiding, zo blijkt uit de ruim 150 brieven. Begin mei, als de gevechten in Bachmoet de eindfase naderen, schrijft hij een brief aan de minister van Defensie Sergej Sjojgoe. Kom zelf dan kijken, sist hij de Russische minister in feite toe, als de gewenste wapenleveranties uitblijven.

De brieven over het gebrek aan munitie hebben de afgelopen periode veelvuldig het nieuws gehaald. Elke keer als Wagnerbaas Prigozjin het gebrek aan granaten hekelde, haalde dat het wereldnieuws. De termen die hij gebruikt zijn ook gemeengoed geworden. Bachmoet is een ‘gehaktmolen’ waardoor vele duizenden Oekraïense soldaten de dood vinden. Hij kan nog veel meer slachtoffers maken als zijn manschappen geen last hebben van ‘granatenhonger’, de term om het tekort aan munitie aan te kaarten.

De brieven lijken vooral een drukmiddel om het Russische leger in beweging te krijgen. Geregeld dreigt Prigozjin om Bachmoet te verlaten als er geen kogels en granaten worden geleverd. Maar zijn dreigementen maakt hij niet waar, ook als hij veel minder krijgt geleverd dan waar hij om vraagt.

Zijn recentste belofte annex dreigement gaat over de terugtrekking uit Bachmoet. Prigozjin vindt dat zijn manschappen vakantie verdiend hebben na de verovering van de kleine stad in de Donbas en heeft aangekondigd dat de Wagnerdivisie zich terugtrekt en vervangen moet worden door het Russische leger. Inmiddels zijn de eerste troepen afgelost, maar of iedereen op tijd vertrekt, is nog maar de vraag. Prigozjins aanvankelijke deadline van 25 mei is al verschoven naar 1 juni, en ook die datum lijkt niet in marmer gebeiteld.

Woedend is Prigozjin als zijn manschappen niet het respect krijgen dat ze in zijn ogen verdienen. Na de dood van soldaat Dmitri Mensjikov bij gevechten rond Bachmoet, maakt de Wagnerbaas zich druk dat een respectabele begrafenis uitblijft. Mensjikov is overigens een veroordeelde drugscrimineel die door Prigozjin uit een gevangenis is geronseld. Vele brieven schrijft hij over deze zaak, naar de burgemeester van Sint-Petersburg en ook aan de voorzitter van de Doema, het Russische parlement. Uiteindelijk met succes, want na een paar dagen komt de begrafenis er toch.

Prigozjin hamert er in veel brieven op dat het imago van Wagner bezoedeld wordt. Als er een video verschijnt van een gevluchte Wagnersoldaat die in Noorwegen zijn verhaal doet, eist hij dat YouTube de video verwijdert wegens imagoschade en eist hij dat de officier van justitie in Moskou vervolging instelt.

Ook de internationale media moeten het ontgelden als ze over Wagner schrijven. The Washington Post krijgt de kritiek dat de verzoeken voor een interview op een ongepaste manier zijn opgesteld.

Als de journalisten – ‘die het conflict aanjagen’ – hun toon niet matigen kan hij interviewverzoeken niet langer inwilligen, schrijft hij. Ook The Wall Street Journal krijgt op 21 april zo’n boze brief van Wagner. De brief past in de vijandige sfeer naar westerse journalisten in Rusland; 23 dagen voor de brief is de correspondent Evan Gershkovich van de zakenkrant in Rusland gearresteerd.

Het zit Prigozjin dwars dat zijn inspanningen in Bachmoet ten koste gaan van zijn belangen in Afrika. Sinds 2017 speelt Wagner in diverse Afrikaanse landen een rol, vooral bij de beveiliging van goudwinning of het uitvechten van interne conflicten in opdracht van de lokale regering. Zo is Wagner actief in de Centraal-Afrikaanse Republiek, Mali, Libië en ook in het door een burgeroorlog geteisterde Soedan. Wagner wordt daarbij gezien als belangenbehartiger van de Russische overheid.

Over de precieze financiële belangen van Wagner in Afrika is weinig bekend, maar in de opvatting van Prigozjin ondervindt hij schade doordat hij zijn manschappen nu in Oekraïne inzet. In een andere brief schrijft hij hoe Wagnersoldaten uit Afrika werden overgevlogen naar het oorlogsgebied in Oekraïne.

De financiële belangen zijn bij Prigozjin nooit ver weg. In januari 2023 vraagt hij nog aan de Amerikaanse minister van Financiën Janet Yellen ogenschijnlijk serieus of Wagner geen filiaal mag openen in de VS.

Niet alleen Antony Blinken maar ook de Franse president Emmanuel Macron krijgt een brief van Prigozjin over Afrika, in het Russisch én in het Frans. Er is kennelijk een poging geweest om een aanslag te plegen op een Rus die in de Centraal-Afrikaanse Republiek actief is. Zijn zoon zou bedreigd worden en woont in Frankrijk. Of Macron hem kan beschermen.

Over de resultaten van zijn Afrikaanse inspanningen is Prigozjin zelf zeer te spreken, zo blijkt uit de brief aan Blinken. Hij roemt zijn eigen prestatie en nodigt Blinken uit om in zijn bedrijf te investeren.

Terwijl de strijd in Bachmoet zijn einde nadert, heeft Prigozjin tijd om een brief te schrijven aan de Zwitserse bondspresident Alain Berset over het gebruik van Zwitserse kaas. Het is zijn manier om boos te reageren op een nieuwe maatregel die de Zwitserse overheid op 20 april 2023 heeft afgekondigd. Prigozjin en zijn Wagnerdivisie worden die dag op de zwarte lijst gezet vanwege de aanvallen in Bachmoet en Soledar. Prigozjin is hiermee verantwoordelijk voor schending van de territoriale grenzen, reden voor de Zwitsers om sancties op te leggen.

In zijn brieven hekelt Prigozjin vaker de westerse wereld. Hij betoogt dat de Amerikaanse grondwet niet rechtsgeldig is en dat ook de verkiezingsuitslag in de VS uit 2020 niet deugt. Ook het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk krijgen onder uit de zak. In de 150 onderzochte brieven wordt Nederland nooit genoemd.

Zo’n brief over Emmentaler kaas lijkt ook een sarcastische manier om te protesteren tegen het verbod en niet bedoeld om serieus antwoord op te krijgen. De brief lijkt vooral geschreven om grappen mee te maken bij de eigen achterban. Op het Wagnerkanaal waarin de brief verschijnt, krijgt de post 6.934 keer het huilend-van-het-lachen-icoontje als reactie, en 109 icoontjes van vlammetjes. De volgers kunnen er wel om lachen.

Als de soldaten geen Emmentaler mogen eten, moeten ze maar overschakelen op worst uit Krakau, vervolgt Prigozjin in zijn brief. Maar aangezien Wagner geen divisie in Polen heeft, wil hij graag een Zwitserse lening afsluiten om de worst te kopen.